Сынып дарабозы
Автор: admin от 5-11-2018, 05:12, посмотрело: 1277
1
Тақырыбы: Сынып дарабозы
Мақсаты: Оқушылардың білімге деген қызығушылығын арттыру, ой - өрісін іс - жүзінде шыңдау, есте сақтау, сөйлеу мәнерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту. Бір - бірімен достық, ынтымақтастықта болуға, бір - бірін тыңдауға, сыйлауға тәрбиелеу. Табиғатты қорғау, экологиялық тәрбие негіздерін қалыптастыру.
3 «А» сыныбында өткелі отырған «Сынып дарабозы» интеллектуалдық сайысқа қош келдіңіздер! Білімді ұрпақ – еліміздің тірегі!
Жер бетінде адам өмір өткізер,
Бар нәрсеге біліммен қол жеткізер.
Бар ізгілік тек білімнен алынар,
Білімменен аспанға жол салынар. – деген Жүсіп Баласағұн.
Қазір біз, балалар, осы уақытқа дейін алған білімімізді көрсетіп, өнерімізді, білімімізді саралап, санамыздың өскенін, сөз байлығымыздың молайғанын көрсетейік.
Сайысқа төрелік ететін мұғалімдер:
Алдымен оқушылар номерлерді алып, қатарға тұрады. 1. 2 3 4 дегендей
«Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады»
«Біреу озса сайыста, біреу артта қалады,
Ренжімей тараса, озбағандар жарады.
Жарыс заңы ежелден – жеңімпазды анықтау,
Озат болу шарты сол – еңбектену, жалықпау.» - дей келе сайысымыздың кезеңдерін таныстырып өтейін.
І. Бәйге.
ІІ кезең ” Тапқыр болсаң ұтып көр”
III кезең «Кім жылдам?»
IY кезең Тіл - өнер.
Y кезең. Жорға.
«Бәйге» кезеңнің шарты: Сұрақтар тест түрінде беріледі. Сұрақтар төрт жауаптың біреуін таңдап, таңдаған нұсқаның нөмірін қағазға жазып белгілейміз.. /30 сек. уақыт беріледі/. Бастаймыз. Әр дұрыс жауапқа 3 ұпай беріледі.
Бәйге. І кезең. Тест
1. Қазақтың тұңғыш ағартушы ұстазы, қазақ хрестоматиясын жазған.
А) Абай Құнанбаев Ә) Ахмет Байтұрсынов
Б) Ыбырай Алтынсарин * В) Сакен Сейфуллин
2. Күздің үшінші айы
А) Қазан Ә) Қараша * Б) Желтоқсан В) Қаңтар
3. Қандай құс бейбітшілік белгісі, хат тасушысы атанған?
А) қарлығаш Ә) қыран, бүркіт Б) көгершін * В) торғай
4. Қазақ тілінде неше әріп бар?
А) 43 әріп 2 таңба Ә) 52 әріп 2 таңба Б) 40 әріп 4 таңба В) 40 әріп 2 таңба
5. Барлық қабырғалары тең фигура қалай аталады?
А) үшбұрыш Ә) төртбұрыш Б) шаршы * В) тіктөртбұрыш
6. 1 - 10 арасында қанша жұп сан бар?
А) 4 Ә) 10 Б) 5 В) 6
Бұл кезеңде сендер таңдап алған нөмір бойынша сұраққа жауап бересіңдер. Сұраққа тез, жылдам жауап қайтару керек. Әркім өз сұрағына өзі жауап береді. Басқа оқушыларға жауап беруге болмайды. . Әр дұрыс жауапқа ұпай беріледі.
«Білім деген биік шың
Бақытқа сені жеткізер.
Білім деген ақылшың,
Қиындықтан өткізер.» - деп келесі «Тапқыр болсаң ұтып көр» кезеңін бастаймыз.
ІІ кезең ” Тапқыр болсаң ұтып көр”
Әр оқушы ұяшықтан таңдайды. Ұяшықтың артында сұрақтар берілген, сіздер соған жауап берулеріңіз тиіс.
1. Көне заттарды сақтайтын орын (мұражай)
2. Мұсылман діні (ислам)
3. Үш кемеңгер би (Қазыбек би, Төле би, Әйтеке би)
4. Қалталы жануарлар елі (Австралия)
5. Ахмет Яссауи мазары қай қалада? (Түркістан)
6. Аспан денелерінің ішінде Ай үлкен бе, Жер үлкен бе? (Жер)
7. Абай Құнанбаев кім? (ақын).
8. Табиғат деген не? (айналаны қоршап тұрған дүние).
9. Кез - келген фигураның периметрін қалай табады? (барлық қабырғала - рының ұзындықтарын қосу арқылы)
10. Қыс айларын ата. (желтоқсан, қаңтар, ақпан).
11. Өлі табиғатқа не жатады? (тау, тас, т. б.).
12. Құрбақа қыста не жейді? /ештеңе/
13. Бүлдіргенді жақсы көретін аң. \Аю\
14. 7 дм неше см бар? /70см/
III кезең «Кім жылдам?»
«Ең қиыны жарыстың «Кім жылдам» келді
Мықтылары келіпті жеңсін енді.
Тез жауап бер, ойланып тұрып қалмай,» - деп келесі кезеңді бастаймыз. Әр дұрыс жауапқа 2 ұпай беріледі.
1Әліппенің атасы кім?
2. Ғылым таппай мақтанба өлеңінің авторы кім?
3. 1 дм-де неше см бар?
4.Табиғат нешеге бөлінеді?
5. Зат есім деген не?
6.Үш биді атап бер.
7.Тік төртбұрыштың периметрін қалай табамыз?
8. Еліміздің рәміздерін ата
9. Мен қызық кітап оқыдым сөйлеміндегі зат есімді тап
10. Дауыссыз дыбы нешеге бөлінеді?
11.Жылт-жылт еткен,
Жылғадан өткен. Бұл не?
12. Ы.Алтынсарин қандай өлең жазған?
13.Еліміздің астанасы қай қала?
14. Қазақстан Республикасының Туының авторы кім?
15. 20*30 көбейткенде неше болады?
16. Тік төртбұрыштың ауданын қалай табамыз?
17.Жалқы есім деген не?
18. Тәуелсіздік күні қай күн?
19.7 атаны атап бер.
20. 8 наурыз –қандай мереке?
21. Жабайы аңдарды атап бер?
22. Өлі табиғатқа не жатады?
23.Мәтіннің қандай түрлері бар?
24. Қазақ даласында алғаш мектеп ашқан кім?
Көрермендерге сұрақтар:
1. Кім барлық тілде сөйлейді? /жаңғырық/
2. Жаңылмастан жетеуі
Кезек қызмет етеді. /Апта күндері/
3. Жануарға ұқсас атым бар,
Бағдар көрсетер затым бар.
Кілемше үстінде тұрамын.
Ең қажетті құралмын.
Білсеңдер, қане айтыңдар? /Тышқан/
4. Жердің табиғи серігі (Ай)
5. Он екі ақ парақ -
Он екі ақ қанат,
Жауабы әсем - ақ,
Сызылған тақталап /дәптер/
6. Тебеннің ұшы түйір,
Аяғы біреу, қолы жоқ,
Шиыр - шиыр жолы көп.
Өзі сөйлей білмейді,
Салған ізі сөйлейді. /қалам/
7. Дүниеге тұмсықсыз - ақ келеді,
Дегенменен тұмсығынан өледі /қарындаш/
8. Ол - оқушы құралы,
Қатеңді түзетіп тұрады /өшіргіш/
9. Бұрыштың түрлері? /доғал, сүйір, тік, жазыңқы/
11. Математикалық төрт амал? / +-*/
12. Ұзындықты өлшейтін құрал? /сызғыш/
13. Тісі түскен адам (кетік)
14. 1кг неше грамм бар? 1000 грамм
15. Жүз жылдың басқаша атауы? /ғасыр/
IY кезең. Тіл - өнер. 3 тілде
«Бәйгеге түсіп жарыспай,
Жүйріктің бағы жанар ма?
Білім мен өнер жарысып,
Тәрбие білім табар мән.
Бұл бәйге, ойдың бәйгесі,
Кім жүйрік ойға, сол алда» - дегендей «Тіл - өнер» сайыс деп аталады.
Бұл кезеңде берілген сұрақтардағы көп нүктенің орнындағы сөзді тауып, оны екі тілге аударамыз. Орысша, ағылшынша. Жауабын дұрыс тапса 10 ұпай, орыс тіліндегі аудармасы дұрыс болса 20 ұпай, ағылшын тіліндегі аудармасы дұрыс болса, 30 ұпай беріледі. Ұяшық нөмірін таңдайсыңдар.
1. Жұт... ағайынды / Жеті - семь - seven/
2. Өзі сөйлей білмейді, салған ізі сөйлейді /қалам - ручка - pen/
3. Екі қолға... күрек /бір - один - one/
4. Кімнің баласы болма,
Адамның баласы бол /атаның – дедушка – grandfather/
5. Өнер алды қандай жол? /қызыл – красный - red/
6. Мысыққа ойын керек,
... өмір керек /тышқан – мышь – mause/
7. Тілі бар, үні жоқ,
Өзін адам түсінген
Жүрегі бар да, қаны жоқ,
Сөйлеп тұрған ішінен /кітап – книга - book/
8. Жылт – жылт етеді
Жылғадан өтеді /су – вода – water/
9. Батыр туса – ел ырысы,
... жауса жер ырысы. /жаңбыр – дождь – rain/
«Көңілді, тапқырлар, білгіштер
Бар өнерін аларыңа салады.
Кім білімді, көп оқыған болса, егер
Бүгінгі күн жеңімпазы болады.» - деп соңғы кезеңді бастаймыз.
Бұл кезеңде тақырып және соған сәйкес ұпай санын таңдайсыңдар. Ұпайларға сәйкес сұрақтар бар, соған жауап бересіңдер. Жауап қате болса, онда келесі ойыншы жауап береді.
Y кезең. Жорға. Тақырып таңдау.
Ертегілер елінде 20 30 40
1001 мақал 101 жұмбақ 20 30 40
Қызықты математика 20 30 40
1. Ертегілер елінде.
20 ұпай: Мақта қыз бен мысық
30 ұпай: Мыстан кемпір
40 ұпай: Тазша бала
2. 1001 мақал, 101 жұмбақ
20 ұпай: /досың/
30 ұпай: / кітап/
40 ұпай: /көз қорқақ, қол батыр/
3. Қызықты математика
20 ұпай: /630/
30 ұпай: /1000/
40 ұпай: /Түйеқұс ұшпайды /
Осы сайыстан кейін жеңімпаз анықталады.
Келесі кезекті әділқазыларға береміз.
Болашақтың іргесін қалайтын,
Қазақстанның мерейін көтеретін азамат пен азаматшалар сендерсіңдер.
Білімділік пен ізгілікті бойымызға дарыта берейік.
Сендерге әрдайым биік белестер тілейміз! – деген ризалық сөзбен сабақ аяқталады.
Мақсаты: Оқушылардың білімге деген қызығушылығын арттыру, ой - өрісін іс - жүзінде шыңдау, есте сақтау, сөйлеу мәнерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту. Бір - бірімен достық, ынтымақтастықта болуға, бір - бірін тыңдауға, сыйлауға тәрбиелеу. Табиғатты қорғау, экологиялық тәрбие негіздерін қалыптастыру.
3 «А» сыныбында өткелі отырған «Сынып дарабозы» интеллектуалдық сайысқа қош келдіңіздер! Білімді ұрпақ – еліміздің тірегі!
Жер бетінде адам өмір өткізер,
Бар нәрсеге біліммен қол жеткізер.
Бар ізгілік тек білімнен алынар,
Білімменен аспанға жол салынар. – деген Жүсіп Баласағұн.
Қазір біз, балалар, осы уақытқа дейін алған білімімізді көрсетіп, өнерімізді, білімімізді саралап, санамыздың өскенін, сөз байлығымыздың молайғанын көрсетейік.
Сайысқа төрелік ететін мұғалімдер:
Алдымен оқушылар номерлерді алып, қатарға тұрады. 1. 2 3 4 дегендей
«Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады»
«Біреу озса сайыста, біреу артта қалады,
Ренжімей тараса, озбағандар жарады.
Жарыс заңы ежелден – жеңімпазды анықтау,
Озат болу шарты сол – еңбектену, жалықпау.» - дей келе сайысымыздың кезеңдерін таныстырып өтейін.
І. Бәйге.
ІІ кезең ” Тапқыр болсаң ұтып көр”
III кезең «Кім жылдам?»
IY кезең Тіл - өнер.
Y кезең. Жорға.
«Бәйге» кезеңнің шарты: Сұрақтар тест түрінде беріледі. Сұрақтар төрт жауаптың біреуін таңдап, таңдаған нұсқаның нөмірін қағазға жазып белгілейміз.. /30 сек. уақыт беріледі/. Бастаймыз. Әр дұрыс жауапқа 3 ұпай беріледі.
Бәйге. І кезең. Тест
1. Қазақтың тұңғыш ағартушы ұстазы, қазақ хрестоматиясын жазған.
А) Абай Құнанбаев Ә) Ахмет Байтұрсынов
Б) Ыбырай Алтынсарин * В) Сакен Сейфуллин
2. Күздің үшінші айы
А) Қазан Ә) Қараша * Б) Желтоқсан В) Қаңтар
3. Қандай құс бейбітшілік белгісі, хат тасушысы атанған?
А) қарлығаш Ә) қыран, бүркіт Б) көгершін * В) торғай
4. Қазақ тілінде неше әріп бар?
А) 43 әріп 2 таңба Ә) 52 әріп 2 таңба Б) 40 әріп 4 таңба В) 40 әріп 2 таңба
5. Барлық қабырғалары тең фигура қалай аталады?
А) үшбұрыш Ә) төртбұрыш Б) шаршы * В) тіктөртбұрыш
6. 1 - 10 арасында қанша жұп сан бар?
А) 4 Ә) 10 Б) 5 В) 6
Бұл кезеңде сендер таңдап алған нөмір бойынша сұраққа жауап бересіңдер. Сұраққа тез, жылдам жауап қайтару керек. Әркім өз сұрағына өзі жауап береді. Басқа оқушыларға жауап беруге болмайды. . Әр дұрыс жауапқа ұпай беріледі.
«Білім деген биік шың
Бақытқа сені жеткізер.
Білім деген ақылшың,
Қиындықтан өткізер.» - деп келесі «Тапқыр болсаң ұтып көр» кезеңін бастаймыз.
ІІ кезең ” Тапқыр болсаң ұтып көр”
Әр оқушы ұяшықтан таңдайды. Ұяшықтың артында сұрақтар берілген, сіздер соған жауап берулеріңіз тиіс.
1. Көне заттарды сақтайтын орын (мұражай)
2. Мұсылман діні (ислам)
3. Үш кемеңгер би (Қазыбек би, Төле би, Әйтеке би)
4. Қалталы жануарлар елі (Австралия)
5. Ахмет Яссауи мазары қай қалада? (Түркістан)
6. Аспан денелерінің ішінде Ай үлкен бе, Жер үлкен бе? (Жер)
7. Абай Құнанбаев кім? (ақын).
8. Табиғат деген не? (айналаны қоршап тұрған дүние).
9. Кез - келген фигураның периметрін қалай табады? (барлық қабырғала - рының ұзындықтарын қосу арқылы)
10. Қыс айларын ата. (желтоқсан, қаңтар, ақпан).
11. Өлі табиғатқа не жатады? (тау, тас, т. б.).
12. Құрбақа қыста не жейді? /ештеңе/
13. Бүлдіргенді жақсы көретін аң. \Аю\
14. 7 дм неше см бар? /70см/
III кезең «Кім жылдам?»
«Ең қиыны жарыстың «Кім жылдам» келді
Мықтылары келіпті жеңсін енді.
Тез жауап бер, ойланып тұрып қалмай,» - деп келесі кезеңді бастаймыз. Әр дұрыс жауапқа 2 ұпай беріледі.
1Әліппенің атасы кім?
2. Ғылым таппай мақтанба өлеңінің авторы кім?
3. 1 дм-де неше см бар?
4.Табиғат нешеге бөлінеді?
5. Зат есім деген не?
6.Үш биді атап бер.
7.Тік төртбұрыштың периметрін қалай табамыз?
8. Еліміздің рәміздерін ата
9. Мен қызық кітап оқыдым сөйлеміндегі зат есімді тап
10. Дауыссыз дыбы нешеге бөлінеді?
11.Жылт-жылт еткен,
Жылғадан өткен. Бұл не?
12. Ы.Алтынсарин қандай өлең жазған?
13.Еліміздің астанасы қай қала?
14. Қазақстан Республикасының Туының авторы кім?
15. 20*30 көбейткенде неше болады?
16. Тік төртбұрыштың ауданын қалай табамыз?
17.Жалқы есім деген не?
18. Тәуелсіздік күні қай күн?
19.7 атаны атап бер.
20. 8 наурыз –қандай мереке?
21. Жабайы аңдарды атап бер?
22. Өлі табиғатқа не жатады?
23.Мәтіннің қандай түрлері бар?
24. Қазақ даласында алғаш мектеп ашқан кім?
Көрермендерге сұрақтар:
1. Кім барлық тілде сөйлейді? /жаңғырық/
2. Жаңылмастан жетеуі
Кезек қызмет етеді. /Апта күндері/
3. Жануарға ұқсас атым бар,
Бағдар көрсетер затым бар.
Кілемше үстінде тұрамын.
Ең қажетті құралмын.
Білсеңдер, қане айтыңдар? /Тышқан/
4. Жердің табиғи серігі (Ай)
5. Он екі ақ парақ -
Он екі ақ қанат,
Жауабы әсем - ақ,
Сызылған тақталап /дәптер/
6. Тебеннің ұшы түйір,
Аяғы біреу, қолы жоқ,
Шиыр - шиыр жолы көп.
Өзі сөйлей білмейді,
Салған ізі сөйлейді. /қалам/
7. Дүниеге тұмсықсыз - ақ келеді,
Дегенменен тұмсығынан өледі /қарындаш/
8. Ол - оқушы құралы,
Қатеңді түзетіп тұрады /өшіргіш/
9. Бұрыштың түрлері? /доғал, сүйір, тік, жазыңқы/
11. Математикалық төрт амал? / +-*/
12. Ұзындықты өлшейтін құрал? /сызғыш/
13. Тісі түскен адам (кетік)
14. 1кг неше грамм бар? 1000 грамм
15. Жүз жылдың басқаша атауы? /ғасыр/
IY кезең. Тіл - өнер. 3 тілде
«Бәйгеге түсіп жарыспай,
Жүйріктің бағы жанар ма?
Білім мен өнер жарысып,
Тәрбие білім табар мән.
Бұл бәйге, ойдың бәйгесі,
Кім жүйрік ойға, сол алда» - дегендей «Тіл - өнер» сайыс деп аталады.
Бұл кезеңде берілген сұрақтардағы көп нүктенің орнындағы сөзді тауып, оны екі тілге аударамыз. Орысша, ағылшынша. Жауабын дұрыс тапса 10 ұпай, орыс тіліндегі аудармасы дұрыс болса 20 ұпай, ағылшын тіліндегі аудармасы дұрыс болса, 30 ұпай беріледі. Ұяшық нөмірін таңдайсыңдар.
1. Жұт... ағайынды / Жеті - семь - seven/
2. Өзі сөйлей білмейді, салған ізі сөйлейді /қалам - ручка - pen/
3. Екі қолға... күрек /бір - один - one/
4. Кімнің баласы болма,
Адамның баласы бол /атаның – дедушка – grandfather/
5. Өнер алды қандай жол? /қызыл – красный - red/
6. Мысыққа ойын керек,
... өмір керек /тышқан – мышь – mause/
7. Тілі бар, үні жоқ,
Өзін адам түсінген
Жүрегі бар да, қаны жоқ,
Сөйлеп тұрған ішінен /кітап – книга - book/
8. Жылт – жылт етеді
Жылғадан өтеді /су – вода – water/
9. Батыр туса – ел ырысы,
... жауса жер ырысы. /жаңбыр – дождь – rain/
«Көңілді, тапқырлар, білгіштер
Бар өнерін аларыңа салады.
Кім білімді, көп оқыған болса, егер
Бүгінгі күн жеңімпазы болады.» - деп соңғы кезеңді бастаймыз.
Бұл кезеңде тақырып және соған сәйкес ұпай санын таңдайсыңдар. Ұпайларға сәйкес сұрақтар бар, соған жауап бересіңдер. Жауап қате болса, онда келесі ойыншы жауап береді.
Y кезең. Жорға. Тақырып таңдау.
Ертегілер елінде 20 30 40
1001 мақал 101 жұмбақ 20 30 40
Қызықты математика 20 30 40
1. Ертегілер елінде.
20 ұпай: Мақта қыз бен мысық
30 ұпай: Мыстан кемпір
40 ұпай: Тазша бала
2. 1001 мақал, 101 жұмбақ
20 ұпай: /досың/
30 ұпай: / кітап/
40 ұпай: /көз қорқақ, қол батыр/
3. Қызықты математика
20 ұпай: /630/
30 ұпай: /1000/
40 ұпай: /Түйеқұс ұшпайды /
Осы сайыстан кейін жеңімпаз анықталады.
Келесі кезекті әділқазыларға береміз.
Болашақтың іргесін қалайтын,
Қазақстанның мерейін көтеретін азамат пен азаматшалар сендерсіңдер.
Білімділік пен ізгілікті бойымызға дарыта берейік.
Сендерге әрдайым биік белестер тілейміз! – деген ризалық сөзбен сабақ аяқталады.
Категория: Мектеп дәстүрі
Біздің айналамыздағы ақпарат
Автор: admin от 1-11-2018, 01:09, посмотрело: 1315
0
Пән: Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
Орта мерзімді жоспар бөлімі:
"Тірі табиғат"
Күні:
Сынып: 3-сынып Мектеп:
Мұғалімнің аты-жөні:
Қатысқандар саны: 26
Қатыспағандар саны: 0
Сабақ тақырыбы Біздің айналамыздағы ақпарат
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу
мақсаттары (оқу
бағдарламасына сілтеме) 3.1.1.1 енгізу (тінтуір пернетақта) және шығару құрылғыларын
(монитор мен принтер) ажырату;
3.1.2.1 компьютерлік программалар қолданушының міндеттерін шешу үшін қажет екенін түсіндіру;
Сабақ мақсаттары Барлық білім алушылар үшін:
Сезім мүшелерінің қызметімен қоршаған әлемнен қабылдаған
ақпараттарды түрлері бойынша ажыратады.
Көптеген білім алушылар үшін:
Ақпаратты қабылдауда сезім мүшелерінің қызметін
түсіндіреді.
Кейбір білім алушылар үшін:
Ақпаратты қабылдайтын сезім мүшелерінің қызметінің
маңыздылығына дәлелді мысал келтіреді
Бағалау критерийлері - айналадағы қоршаған ортадан түрлі ақпарат көздерін қабылдауды біледі;
- сезім мүшелерінің қызметін түрлі ақпаратты ажырату үшін қолдана алады;
- ақпараттың берілуі бойынша түрлерін ажырата алады.
Тілдік мақсаттар Білім алушылар орындай алады:
Пәндік лексика және терминология: ақпарат, хабар, ақпарат
түрлері, ақпарат көздері, ақпаратты қабылдау, ақпараттың
берілуі.
Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар
топтамасы
Талқылау:
- адамдар үшін ақпаратты қабылдау немесе беру не үшін
қажет?
- неліктен ақпараттың берілу түрлері әртүрлі?
- сезім мүшелері арқылы ақпаратты қабылдау ерекшелігін
қалай түсіндірер едіңіздер?
Жазу:
Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындау.
Тірек білім, білік, дағдылар
«ақпарат» ұғымы, сезім мүшелерінің қызметі
Құндылықтарды дарыту Оқушыларды бір-біріне деген құрмет көрсетуіне тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыстар Ауа райы, жыл мезгілі туралы әдебиеттік оқу пәнінен алған білімдерін қолданады.
АКТ қолдану дағдылары Интернет-ресурстар, дерекқордан және интернеттен сабаққа қатысты ақпаратты іздеу;
Ресурстар Топқа бөлуге арналған парақшалар, интерактивті тақта, жұмыс дәптері, қалам мен түрлі түсті қарындаш, стикер, видеоматериалдар., постер, кері байланыс парағы т.б
Бастапқы білім Компьютер және программалар
Сабақтың барысы
Сабақтың
жоспарланған кезеңдері Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Ресурстар
Сабақтың басы Сергіту жаттығуы
«Мен ақылды баламын» әр бала өздерінің жақсы қасиеттерін атап, қалай өсіп келе жатқандарын айтады.
Мыс: Мен Балнұр, балдай тәтті үйдің еркесімін. Мен Асқар, барлығынан біліміммен барлығынан асып түссем деймін т.б.
«Бір сөзбен» әдісі барысында оқушылар берілген сөздердің ішінен бүгінгі сабақтағы жағдайын сипаттайтын үш сөзді таңдайды. (қуаныш, немқұрайлылық, шабыт, зерігу, сенімсіздік,сенімділік,рахаттану,алаңдау)
Жаңа топ құру.
Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.
1-топ «Сары кәмпиттер»
2-топ «Көк кәмпиттер»
3-топ «Қызыл кәмпиттер»
Жұмыс ережесін келісу
Сабақта бір-бірімізді сыйлаймыз, тыңдаймыз!
Уақытты үнемдейміз!
Нақты,дәл жауап береміз!
Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз!
Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!
Оқу мақсатын таныстыру
Күтілетін нәтижені анықтау
«Мен ақылды баламын» сергіту жаттығуы.
Оқушыларды топтарға бөлуге арналған суреттер.
Сұраққа жауап берген оқушыны мадақтау,
толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
Сабақтың ортасы Ширату тапсырмасы.
Миға шабуыл сұрақтарымен жұмыс жасау.
Ақпарат алмасу не үшін қажет?
Сынып, аула, отбасы және басқа да қоршаған ортадан қандай
ақпарат алуға болады?
Сөйлесуден басқа ақпарат алмасудың қандай түрлерін
білесіңдер?
Топтық тапсырма: Кесте толтыру.
Ақпаратты
қайдан
аламыз? Ақпаратты кімнен
аламыз? Ақпарат
алу көздері
ҚБ: Отшашу арқылы бір-бірін бағалау.
Белсенді оқу тапсырмалары(топта, ұжымда)
Сұрақ: - адамдар үшін ақпаратты қабылдау немесе беру не үшін қажет?
Оқулықпен жұмыс: Мұғалім «Жаңа білім» «Есіңде сақта»
айдарларына түсіндірме береді.
Түйінді сөздерге талдау жүргізу.
Топтық жұмыс: «Ақпараттың берілу түрлері» 1-сурет
бойынша білім алушылар ақпарат түрлеріне ойдан мысалдар құрастырады.
Жұптық жұмыс:
Айналаңнан бір затты алып, зертте. «Зат атауы?», «Қандай
ақпарат береді?», «Зерттеуде қай
сезім мүшесін көбірек пайдалануға болады?»
«Неліктен?» сұрақтарына жауап іздеп, пікіріңді жұбыңмен бөліс
Топтық жұмыс: Қоршаған ортадан (орманда, тауда, шөл
далада, теңіз жағасында, жайлауда) адамға ақпараттың
берілуін және қабылдауын қалай түсіндірер едіңдер? Қандай
сезім мүшесі бәрінен артық ақпарат қабылдайтынын
дәлелде.
Дескриптор:
айналадағы қоршаған ортадан түрлі ақпарат көздерін қабылдауды біледі;
- сезім мүшелерінің қызметін түрлі ақпаратты ажырату үшін қолдана алады;
- ақпараттың берілуі бойынша түрлерін ажырата алады.
ҚБ: Бас бармақ арқылы бір-бірін бағалау.
Жұмыс дәптеріндегі жазылым тапсырмаларын орындау
Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
Белсенді оқу тапсырмалары.
Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
Сергіту сәті
«Жақсылық тамшысы» Әр бала тамшыға өзі жасаған жақсы істерін немесе өзінің бойындағы жақсы қасиеттерін стикерге жазып жеткізеді. Іліп жатқанда әрқайсысы өзгелерге, айналасына өзі жасаған жақсылықтарын, қасиеттерін жария етеді. Оқушылар сергіту сәтін жасайды.
Сабақтың соңы Жаңа білім мен тәжірибені қолдану
Топтық жұмыс. «Галлерияда ой шарлау»
Берілген тақырыпта топтық жұмысы жүргізіліп, әр топтың жұмысы қабырғаға ілінеді де, оқушылар жүріп, аралап, оған әр оқушылар кішкене жапсырма қағазға бағасын беріп, пікірін жазып жабыстырып кетеді. Ең жақсы баға алған топтың жұмысы қаралады.
Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалары орындау
Электронды қосымшамен жұмыс
ҚБ: Бағдаршам көздері арқылы бір-бірін бағалау.
Рефлексия (жеке,жұпта,топта, ұжымда)
Оқушыларға«Нысана»кері байланыс парағы таратылады. Оқушылар өздері белгілейд
Оқулықтағы қосымша тапсырмалар.
Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
«Нысана» кері байланыс парағы
Саралау –оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз?
Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз? Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз? Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы
Саралау іріктелген тапсырмалар, нақты бір оқушыдан күтілетін нәтижелер, оқушыға дербес қолдау көрсету, оқу материалдары мен ресурстарын оқушылардың жеке қабілеттерін есепке ала отырып іріктеу (Гарднердің жиындық зият теориясы) түрінде болуы мүмкін.
Саралау уақытты ұтымды пайдалануды есепке ала отырып, сабақтың кез келген
кезеңінде қолданыла алады. Бұл бөлімде оқушылардың сабақ барысында үйренгенін бағалау үшін қолданатын әдіс-тәсілдеріңізді жазасыз Денсаулық сақтау технологиял ары. Сергіту сәттері мен белсенді іс- әрекет түрлері.
Осы сабақта қолданылат ын
Қауіпсіздік техникасы
ережелерінің тармақтары.
Сабақ бойынша рефлексия
Сабақ мақсаттары /оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме? Жеткізбесе, неліктен?
Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме? Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма? Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен? Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
Жалпы баға
Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?
1:
2:
Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да
ойланыңыз)?
1:
2:
Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың
жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу
қажет?
Орта мерзімді жоспар бөлімі:
"Тірі табиғат"
Күні:
Сынып: 3-сынып Мектеп:
Мұғалімнің аты-жөні:
Қатысқандар саны: 26
Қатыспағандар саны: 0
Сабақ тақырыбы Біздің айналамыздағы ақпарат
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу
мақсаттары (оқу
бағдарламасына сілтеме) 3.1.1.1 енгізу (тінтуір пернетақта) және шығару құрылғыларын
(монитор мен принтер) ажырату;
3.1.2.1 компьютерлік программалар қолданушының міндеттерін шешу үшін қажет екенін түсіндіру;
Сабақ мақсаттары Барлық білім алушылар үшін:
Сезім мүшелерінің қызметімен қоршаған әлемнен қабылдаған
ақпараттарды түрлері бойынша ажыратады.
Көптеген білім алушылар үшін:
Ақпаратты қабылдауда сезім мүшелерінің қызметін
түсіндіреді.
Кейбір білім алушылар үшін:
Ақпаратты қабылдайтын сезім мүшелерінің қызметінің
маңыздылығына дәлелді мысал келтіреді
Бағалау критерийлері - айналадағы қоршаған ортадан түрлі ақпарат көздерін қабылдауды біледі;
- сезім мүшелерінің қызметін түрлі ақпаратты ажырату үшін қолдана алады;
- ақпараттың берілуі бойынша түрлерін ажырата алады.
Тілдік мақсаттар Білім алушылар орындай алады:
Пәндік лексика және терминология: ақпарат, хабар, ақпарат
түрлері, ақпарат көздері, ақпаратты қабылдау, ақпараттың
берілуі.
Диалог/жазбаша жұмысқа қажетті пайдалы фразалар
топтамасы
Талқылау:
- адамдар үшін ақпаратты қабылдау немесе беру не үшін
қажет?
- неліктен ақпараттың берілу түрлері әртүрлі?
- сезім мүшелері арқылы ақпаратты қабылдау ерекшелігін
қалай түсіндірер едіңіздер?
Жазу:
Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындау.
Тірек білім, білік, дағдылар
«ақпарат» ұғымы, сезім мүшелерінің қызметі
Құндылықтарды дарыту Оқушыларды бір-біріне деген құрмет көрсетуіне тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыстар Ауа райы, жыл мезгілі туралы әдебиеттік оқу пәнінен алған білімдерін қолданады.
АКТ қолдану дағдылары Интернет-ресурстар, дерекқордан және интернеттен сабаққа қатысты ақпаратты іздеу;
Ресурстар Топқа бөлуге арналған парақшалар, интерактивті тақта, жұмыс дәптері, қалам мен түрлі түсті қарындаш, стикер, видеоматериалдар., постер, кері байланыс парағы т.б
Бастапқы білім Компьютер және программалар
Сабақтың барысы
Сабақтың
жоспарланған кезеңдері Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Ресурстар
Сабақтың басы Сергіту жаттығуы
«Мен ақылды баламын» әр бала өздерінің жақсы қасиеттерін атап, қалай өсіп келе жатқандарын айтады.
Мыс: Мен Балнұр, балдай тәтті үйдің еркесімін. Мен Асқар, барлығынан біліміммен барлығынан асып түссем деймін т.б.
«Бір сөзбен» әдісі барысында оқушылар берілген сөздердің ішінен бүгінгі сабақтағы жағдайын сипаттайтын үш сөзді таңдайды. (қуаныш, немқұрайлылық, шабыт, зерігу, сенімсіздік,сенімділік,рахаттану,алаңдау)
Жаңа топ құру.
Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.
1-топ «Сары кәмпиттер»
2-топ «Көк кәмпиттер»
3-топ «Қызыл кәмпиттер»
Жұмыс ережесін келісу
Сабақта бір-бірімізді сыйлаймыз, тыңдаймыз!
Уақытты үнемдейміз!
Нақты,дәл жауап береміз!
Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз!
Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!
Оқу мақсатын таныстыру
Күтілетін нәтижені анықтау
«Мен ақылды баламын» сергіту жаттығуы.
Оқушыларды топтарға бөлуге арналған суреттер.
Сұраққа жауап берген оқушыны мадақтау,
толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
Сабақтың ортасы Ширату тапсырмасы.
Миға шабуыл сұрақтарымен жұмыс жасау.
Ақпарат алмасу не үшін қажет?
Сынып, аула, отбасы және басқа да қоршаған ортадан қандай
ақпарат алуға болады?
Сөйлесуден басқа ақпарат алмасудың қандай түрлерін
білесіңдер?
Топтық тапсырма: Кесте толтыру.
Ақпаратты
қайдан
аламыз? Ақпаратты кімнен
аламыз? Ақпарат
алу көздері
ҚБ: Отшашу арқылы бір-бірін бағалау.
Белсенді оқу тапсырмалары(топта, ұжымда)
Сұрақ: - адамдар үшін ақпаратты қабылдау немесе беру не үшін қажет?
Оқулықпен жұмыс: Мұғалім «Жаңа білім» «Есіңде сақта»
айдарларына түсіндірме береді.
Түйінді сөздерге талдау жүргізу.
Топтық жұмыс: «Ақпараттың берілу түрлері» 1-сурет
бойынша білім алушылар ақпарат түрлеріне ойдан мысалдар құрастырады.
Жұптық жұмыс:
Айналаңнан бір затты алып, зертте. «Зат атауы?», «Қандай
ақпарат береді?», «Зерттеуде қай
сезім мүшесін көбірек пайдалануға болады?»
«Неліктен?» сұрақтарына жауап іздеп, пікіріңді жұбыңмен бөліс
Топтық жұмыс: Қоршаған ортадан (орманда, тауда, шөл
далада, теңіз жағасында, жайлауда) адамға ақпараттың
берілуін және қабылдауын қалай түсіндірер едіңдер? Қандай
сезім мүшесі бәрінен артық ақпарат қабылдайтынын
дәлелде.
Дескриптор:
айналадағы қоршаған ортадан түрлі ақпарат көздерін қабылдауды біледі;
- сезім мүшелерінің қызметін түрлі ақпаратты ажырату үшін қолдана алады;
- ақпараттың берілуі бойынша түрлерін ажырата алады.
ҚБ: Бас бармақ арқылы бір-бірін бағалау.
Жұмыс дәптеріндегі жазылым тапсырмаларын орындау
Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
Белсенді оқу тапсырмалары.
Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
Сергіту сәті
«Жақсылық тамшысы» Әр бала тамшыға өзі жасаған жақсы істерін немесе өзінің бойындағы жақсы қасиеттерін стикерге жазып жеткізеді. Іліп жатқанда әрқайсысы өзгелерге, айналасына өзі жасаған жақсылықтарын, қасиеттерін жария етеді. Оқушылар сергіту сәтін жасайды.
Сабақтың соңы Жаңа білім мен тәжірибені қолдану
Топтық жұмыс. «Галлерияда ой шарлау»
Берілген тақырыпта топтық жұмысы жүргізіліп, әр топтың жұмысы қабырғаға ілінеді де, оқушылар жүріп, аралап, оған әр оқушылар кішкене жапсырма қағазға бағасын беріп, пікірін жазып жабыстырып кетеді. Ең жақсы баға алған топтың жұмысы қаралады.
Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалары орындау
Электронды қосымшамен жұмыс
ҚБ: Бағдаршам көздері арқылы бір-бірін бағалау.
Рефлексия (жеке,жұпта,топта, ұжымда)
Оқушыларға«Нысана»кері байланыс парағы таратылады. Оқушылар өздері белгілейд
Оқулықтағы қосымша тапсырмалар.
Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату.
«Нысана» кері байланыс парағы
Саралау –оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз?
Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз? Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз? Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы
Саралау іріктелген тапсырмалар, нақты бір оқушыдан күтілетін нәтижелер, оқушыға дербес қолдау көрсету, оқу материалдары мен ресурстарын оқушылардың жеке қабілеттерін есепке ала отырып іріктеу (Гарднердің жиындық зият теориясы) түрінде болуы мүмкін.
Саралау уақытты ұтымды пайдалануды есепке ала отырып, сабақтың кез келген
кезеңінде қолданыла алады. Бұл бөлімде оқушылардың сабақ барысында үйренгенін бағалау үшін қолданатын әдіс-тәсілдеріңізді жазасыз Денсаулық сақтау технологиял ары. Сергіту сәттері мен белсенді іс- әрекет түрлері.
Осы сабақта қолданылат ын
Қауіпсіздік техникасы
ережелерінің тармақтары.
Сабақ бойынша рефлексия
Сабақ мақсаттары /оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме? Жеткізбесе, неліктен?
Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме? Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма? Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен? Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
Жалпы баға
Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?
1:
2:
Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да
ойланыңыз)?
1:
2:
Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың
жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу
қажет?
Категория: Мектеп дәстүрі
Алғашқы қоңырау
Автор: admin от 1-11-2018, 00:39, посмотрело: 1081
1
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің 2018-2019 оқу жылындағы 1 қыркүйек Білім күніне арналған «Алғашқы қоңырау» салтанатты жиынының бағдарламасы.
1.Оқушыларды сапқа тұрғызу
2. Қонақтардың орналасуы
3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын шығару.
4. Салтанатты жиынды ашу, мектеп директорына сөз беру
5.Әнұран шырқалады.
6. Құттықтау сөз (қонақ, ата-ана,ұстаз)
7. Ән жолданады.
8. 1- сынып оқушыларының әдеби монтажы
9. Салтанатты жиынның жабылуы.
10. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын шығару
11..Алғашқы қоңырау қағылады.
12.. Салтанатты жиынды жабу үшін мектеп директорына сөз беріледі.
13. Әнұран шырқалады.
Жүргізуші:
Алтын шапақ шашыратып көгінен,
Күз кеп жетті сағыныштан сезіммен.
Балапандай ұясына асыққан,
Шәкіріттерін шаттандырып сеніммен.
1 қыркүйек - Білім күні мерекесіне арналған «Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім!» атты салтанатты жиынға қош келдіңіздер! Құрметті ұстаздар , ата-аналар, оқушылар! Барлықтарыңызды бүгінгі 1 қыркүйек- Білім күнімен шын жүректен құттықтаймыз ! Құттықтай отырып зор денсаулық, мол бақыт, ашық аспан , бейбітшілік пен ынтымақтастық тілейміз Жаңа оқу жылдарыңыз құтты болсын. Бүгінгі алғашқы қоңырау мерекесіне арналған
«Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім» атты салтанатты жиынды ашық деп жариялаймыз.
Түркістан (қаз. — Қазақстандағы қала, Түркістан облысының әкімшілік орталығы. Түркістан – V-VІ ғасырларда іргетасы қаланған. Есім ханнанбастау алып, XІV-ХVIIІ ғасырларда Қазақ хандығының астанасы болған. Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан. ХІV ғасырда Ақсақ Темір іргетасын қалаған Қожа Ахмет Ясауи кесенесі бар.
Мағжан ақын «ер түріктің бесігі» деп жырға қосқан Түркістанның облыс орталығы болуын да ерекше атап өткен жөн. Бұны тек түркістандықтар үшін ғана емес, тұтас қазақ халқы үшін аса маңызды оқиғалардың бірі деп білемін. Себебі, осыған дейін рухани астанамыз ретінде аталып келген қалаға енді білдей бір облыстың жүгі жүктеліп отыр. Бұл, әрине, қаланың өсіп-өркендеуіне оң әсерін тигізетін игілікті іс. Соның арқасында кеше күллі түркі әлемінің алтын ордасы болған Түркістанның қайтадан түлеп, түрленетін, тәуелсіздік тұғырының биіктей түсуіне өзіндік үлес қосатын кезең туып отыр.
«Осындай басымдықтарды ескеріп, Елбасының Шымкентке республикалық маңыз беріп, Түркістанды облыс орталығы ретінде қайта құруын тарихи әрі әділ шешім деп есептейміз. Бұл тек екі қала халқына ғана емес, барша оңтүстік жұртына жүктелген зор жауапкершілік. Осыған орай Шымкент қаласы мен Түркістан облысының тұрғындарын тарихи оқиғамен шын жүректен құттықтай отырып, өңірдің одан әрі өсіп-өркендеуіне тілектестігімді білдіреміз.
Жүргізуші:
Туым- теңдігім,
Елтаңбам-елдігім,
Әнұраным –айбыным!
Тәуелсіз еліміздің көк байрағын, елтаңбасын, әнұранын асқақтатып қадірлей білейік ағайын!
Көк байрақ иілмесін, жығылмасын,
Көзге жас, кеудеге өксік тығылмасын.
Тұрғанда көкшіл Туың көкті тіреп,
Қазағым сен қашанда тұғырдасың!- деген жыр жолдарымен Қазақстан Республикасының мемлекеттің Туына назар салайық!
(Ту көтеріледі)
Жүргізуші:
Таусылмасын жүректе асқақ әнім,
Тек биікте самғатам жыр қыранын.
Азатпыз, Тәуелсізбіз, Еркінбіз деп
Шырқайық ұлы Отанның әнұранын!
(Барлығы: «Қазақстан Республикасының мемлекеттік әнұранын орындайды.)
Жүргізуші:
«Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім» мерекесін салтанатты түрде ашу үшін алғашқы сөз кезегін мектеп директоры Мұғалбеков Жаңабай Дербісұлына ұсынамыз.
Жүргізуші:
Құшақ жая қай жерде де қарсы алар,
Абзал жан бар, биік тұлға байсалды.
Қуаныш пен салтанатты шақтарда
Қонақтар да ақ тілегін ақтарар.
Сөз кезегі қадірменді қонақтарда.
( қонақтарға сөз беріледі)
Сіздердің құрметтеріңізге, ақ тілектеріңізге арнап 11 сынып оқушылары Илесбек Арайлым мен Төлбас Аяжан «Аяулы мектебім» әнін жолдайды, қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Өмірдің бейбіт бағы гүл,
Асудан асып асқарлы
Мінекей биыл тағы бір
Жаңа оқу жылы басталды.
Шаттықпен шалқып толғана
Ой толқытқан жүрегін
Өмірге алмақ жолдама
Сыр шертсін енді түлегің
Он бірінші сынып оқушыларының әдеби монтажына құлақ түріңіздер.
ЖАЗИРА
Кеше ғана аттаған,
Мектеп табалдырығын
Бүлдіршін едік бастаған
Ақ бантикті тұлымың
Иә, кеше, кеше еді,
Сәби едік балдырған
Азамат болып көшелі,
Табылмақпыз сан қырдан
Сусындап білім нұрына
Өткеріппіз он жылды
Қанығып өмір қырына,
Зердеге түйдік мол сырды.
БЕК
Оқыған әпке, ағаңыз,
Қадірлі мектеп – бұл мектеп.
Сендердей біз де болғанбыз,
Есейдік, міне, қараңыз.
Құт болып алғаш қадамың,
Жағарсың білім шырағын.
Биылғы жыл ерекше, Ұғарсың оның шын мәнін.
АРАЙЛЫМ
Құттықтап білім күнімен,
Сыйланар сізге әліппе.
Бар білімнің бастауы,
Қадірлеп оны дәріпте.
ЖАНАТ
Ақыл білім көп бердің,
Анамдайсың мектебім.
Сенде өсіп көктедім,
Сенсің өмір көктемім.
Алғыстарым көп менің,
Асыл анам мектебім!
Жүргізуші:
Егемен елдің төсінде,
Шуағын шашсын арай ,күн
Азамат болып өсіңдер,
Қызыға жұрттар қарайтын.
Сіздердің құрметтеріңізге арнап 11 сынып оқушыларының «Мектеп вальсін» қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Біреулер енші ап өмірден,
Аттанбақ болса асып қыр
Біреулер балғын көңілмен
Алғашқы қадам басып тұр
Сондықтан да назарды,
Солар жаққа бұрайық
Балдырғандарды базарлы
Қарсы алып, қол ұрайық.
Жүргізуші:
Айқара ашқан есігін
Қайнары білім нұрының
Мектебің – алтын бесігің
Жылы ұяң, міне сыныбың
Қаламсап алып қолыңа,
Достасарсың да әріппен
Шуағын себер жолыңа,
Жан серігің - әліппең – дей келе, бүгінгі мектеп
табалдырығын аттағалы отырған 1-сынып
оқушыларына сәтті қадам, таудай талап тілейміз.
Жүргізуші:
Халқымыз “Ата-баба дәстүрі- асыл мұра” дегендей “Бала- бауыр
етім” деп баласы шыр етіп дүниеге келгеннен бастап, әрбір
қадамына қуанып, шілдехана, бесік той, тұсау кесер, сияқты тойларын жасаған. Ал бүгінгі тойымыз бүлдіршіндердің 6-ға келіп, 1- сыныпқа қабылданып ,“Алғашқы қоңырау мерекесіне қатысу сәті.
Бұл той- баланың бал дәурен шағымен қоштасып, білімге
талпынған қадамы.
Құрметті халайық, олай болса, оқушыларымыздың тойын бастауға
рұқсат етіңіздер!
(1-сынып оқушыларының әдеби монтаждары, өлеңдері тыңдалады,
өнерлері тамашаланды)
Музыка әуенімен ойнап келе жатқан балалар дауысы естіледі. Осы кезде 2-3 балдырған (қолдарында добы, қуыршағы, машинасы бар) өзара таласып келіп ортаға кіреді.
Жүргізуші: Ойын қуған, жүрген думан бұл кімдер?
Сылдыраған балаң тілмен естіледі бір үндер.
1-балдырған: Мамам айтқан күзде мектепке барасың деп,
Көп-көп оқу құралдарын аласың деп.
2-балдырған: Онда мына машинаңды неге тастамайсың?
Сен әлі еш нәрсені түсінбейтін кішкентайсың.
3-балдырған: Жоқ, ол жетіге толды,
Үлкен бала болды.
Мына қуыршақты, машинаны
Бөпесіне сыйлайтын болдық.
Балалар ойыншықтарын бөпелеріне береді. Осы арада мектепке бара жатқан 2-сынып оқушылары ортаға келіп қосылады.
2-сынып оқушысы: Балалар, мектепке бармайсыңдар ма?
1- Балдырған: Мектеп.Мектеп деген ол не өзі?
Оның бар ма мұрны, аузы, көзі?
2-сынып оқушысы: Мектеп – ол үлкен орда,
Оқимын дегеннің бәрі сонда.
2- Балдырған: Онда не береді?
Менің де барғым келеді.
2-сынып оқушысы: Жетіге толсаң, ойын қумай бос текке,
Оқисың, әрине, сен де мектепте.
3- Балдырған: Мектептен үйрендің сен нені?
Көп пе оның сендерге бергені?
2-сынып оқушысы: Мектепте бәріміз білім аламыз,
Жан-жақты дамып өседі санамыз.
Біз секілді ағылшын тілін меңгересің,
Мектепте домбыра қағуды үйренесің,
Үйірмеде билегенде бір ғажайып күйге енесің.
Ән сабағына қатысып ән айтасың,
Интернетке кіріп жаңалықпен қайтасың.
Спорттың неше түрімен шынығасың,
Қарның ашса, асханада сусын ішіп тынығасың.
Бүгін 1- қыркүйек білімнің күні,
Сыңғырлайды мектепте қоңырау үні.
Мектебім мінеки, ақ ордам тым асқақ,
Ұстазым, достарым тұр әне қол бұлғап.
Жүріңдер, үңіліп мектептің сырына,
Шығайық біз бірге білімнің шыңына.
Жүргізуші: Қадамыңа гүл бітсін деп ал халқым,
Қол соғып бір қошеметтеп тұр жалпы.
Ортаға 1-сыныпқа қадам тастаған бүлдіршіндер келеді,
Жүрек жарды тақпақтарын сіздерге айтып береді.
1-оқушы: Сәлем, саған мектебім,
Алғыстарым көп менің.
Оқу, білім, тәрбие
Ой санама еккенің.
2-оқушы: Қуаныш бүгін – мереке,
Шуағын шашып тұр әлем.
Мектепке келген алғашқы,
Жан досым, саған мың сәлем.
3-оқушы: Бірінші қыркүйек күні мен
Аңқыған жұпар гүлімен
Келіп ем, қарсы алар мектебім
Сүйкімді қоңырау үнімен.
4-оқушы: Биыл мен де мектепке
Біріншіге барамын.
Мақтанбаймын мен текке,
Дайын дәптер, қаламым.
5-оқушы: Мектепке енді барамыз,
Біз оқушы боламыз.
Жақсы оқып сабақты,
Кілең бестік аламыз.
11 сынып оқушыларының атынан жас бүлдіршіндірімізге арналған сыйлықтарын тапсыруға рұқсат етіңіздер.
Мектеп табалдырығын алғаш аттап отырған бүлдіршіндерімізге сәттілік тілей отырып , 4 сынып оқушысы Керімбай Еркебұлан «Каникул» әнін жолдайды, қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Күтіп тұр, алда сан қызық,
Асулар асқар, неше сын
Кеудеңе үміт жанғызып,
Азамат болып өсесің.
Үміттің отын жандырған
Қызырдан болсын қолдаушың
Хош келіпсің, балдырған
Қадамдарыңа нұр жаусын!
Ұшталған үміт арманнан,
Таудай бір болсын талабың! – дей келе 11-сынып түлектерінің құрметіне Оразалы Дінмұхаммед пен Бектас Арайлымның “Мектебім” әнін қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Жаңа оқу жылы құт болып,
Ізгілік оты жағылсын.
Бөбек пен түлек жұп болып,
Алғашқы қоңырау қағылсын – алғашқы қоңырауды күмбірлете соғу үшін ортаға мектебімізден биыл түлеп ұшатын және мектеп табалдырығын алғаш аттағалы отырған оқушыларды шақырамыз.
(Бірінші және он бірінші сынып оқушылары қоңырау соғады)
Ендеше балғын балалықпен қоштасып, мектеп табалдырығын алғаш аттағалы отырған 1-сынып оқушылары мен алғашқы ұстаздарына қошеметпен қол соғып қояйық! Мектепке 1-сынып оқушылары мен ұстаздарын алғашқы білім күніне арналған сабаққа шақырамыз.
Оқысаңыз балалар
Шамнан шырақ жағылар
Тілегенің алдыңнан
Іздемей-ақ табылар – алғашқы қадамдарың құтты болсын, алтын ұя мектебіңде білім нәрімен сусындап, жарқын болашаққа сеніммен қараңдар.
Ақ жол, бүлдіршіндер!
Біліммен асып - тасайық
Тілеуін берсін көк көптің
Тілекпен осы ашайық
Есігін енді мектептің
Жүргізуші:
Осымен 1 қыркүйек білім күніне арналған «Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім» мерекесі өзі мәресіне жетті. Салтанатты жиынымызды жабық деп жариялаймыз. Білім күні құтты болсын. Еліміз аман, еліміздің беделі асқақ болсын!
Жаңа оқу жылы баршаңызға құтты болсын! “Алғашқы қоңырау!” мерекесі 2018-2019 оқу жылының алғашқы сабағымен жалғасады.
Ақ жол сіздерге, мектеп оқушылары!
1.Оқушыларды сапқа тұрғызу
2. Қонақтардың орналасуы
3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын шығару.
4. Салтанатты жиынды ашу, мектеп директорына сөз беру
5.Әнұран шырқалады.
6. Құттықтау сөз (қонақ, ата-ана,ұстаз)
7. Ән жолданады.
8. 1- сынып оқушыларының әдеби монтажы
9. Салтанатты жиынның жабылуы.
10. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын шығару
11..Алғашқы қоңырау қағылады.
12.. Салтанатты жиынды жабу үшін мектеп директорына сөз беріледі.
13. Әнұран шырқалады.
Жүргізуші:
Алтын шапақ шашыратып көгінен,
Күз кеп жетті сағыныштан сезіммен.
Балапандай ұясына асыққан,
Шәкіріттерін шаттандырып сеніммен.
1 қыркүйек - Білім күні мерекесіне арналған «Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім!» атты салтанатты жиынға қош келдіңіздер! Құрметті ұстаздар , ата-аналар, оқушылар! Барлықтарыңызды бүгінгі 1 қыркүйек- Білім күнімен шын жүректен құттықтаймыз ! Құттықтай отырып зор денсаулық, мол бақыт, ашық аспан , бейбітшілік пен ынтымақтастық тілейміз Жаңа оқу жылдарыңыз құтты болсын. Бүгінгі алғашқы қоңырау мерекесіне арналған
«Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім» атты салтанатты жиынды ашық деп жариялаймыз.
Түркістан (қаз. — Қазақстандағы қала, Түркістан облысының әкімшілік орталығы. Түркістан – V-VІ ғасырларда іргетасы қаланған. Есім ханнанбастау алып, XІV-ХVIIІ ғасырларда Қазақ хандығының астанасы болған. Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан. ХІV ғасырда Ақсақ Темір іргетасын қалаған Қожа Ахмет Ясауи кесенесі бар.
Мағжан ақын «ер түріктің бесігі» деп жырға қосқан Түркістанның облыс орталығы болуын да ерекше атап өткен жөн. Бұны тек түркістандықтар үшін ғана емес, тұтас қазақ халқы үшін аса маңызды оқиғалардың бірі деп білемін. Себебі, осыған дейін рухани астанамыз ретінде аталып келген қалаға енді білдей бір облыстың жүгі жүктеліп отыр. Бұл, әрине, қаланың өсіп-өркендеуіне оң әсерін тигізетін игілікті іс. Соның арқасында кеше күллі түркі әлемінің алтын ордасы болған Түркістанның қайтадан түлеп, түрленетін, тәуелсіздік тұғырының биіктей түсуіне өзіндік үлес қосатын кезең туып отыр.
«Осындай басымдықтарды ескеріп, Елбасының Шымкентке республикалық маңыз беріп, Түркістанды облыс орталығы ретінде қайта құруын тарихи әрі әділ шешім деп есептейміз. Бұл тек екі қала халқына ғана емес, барша оңтүстік жұртына жүктелген зор жауапкершілік. Осыған орай Шымкент қаласы мен Түркістан облысының тұрғындарын тарихи оқиғамен шын жүректен құттықтай отырып, өңірдің одан әрі өсіп-өркендеуіне тілектестігімді білдіреміз.
Жүргізуші:
Туым- теңдігім,
Елтаңбам-елдігім,
Әнұраным –айбыным!
Тәуелсіз еліміздің көк байрағын, елтаңбасын, әнұранын асқақтатып қадірлей білейік ағайын!
Көк байрақ иілмесін, жығылмасын,
Көзге жас, кеудеге өксік тығылмасын.
Тұрғанда көкшіл Туың көкті тіреп,
Қазағым сен қашанда тұғырдасың!- деген жыр жолдарымен Қазақстан Республикасының мемлекеттің Туына назар салайық!
(Ту көтеріледі)
Жүргізуші:
Таусылмасын жүректе асқақ әнім,
Тек биікте самғатам жыр қыранын.
Азатпыз, Тәуелсізбіз, Еркінбіз деп
Шырқайық ұлы Отанның әнұранын!
(Барлығы: «Қазақстан Республикасының мемлекеттік әнұранын орындайды.)
Жүргізуші:
«Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім» мерекесін салтанатты түрде ашу үшін алғашқы сөз кезегін мектеп директоры Мұғалбеков Жаңабай Дербісұлына ұсынамыз.
Жүргізуші:
Құшақ жая қай жерде де қарсы алар,
Абзал жан бар, биік тұлға байсалды.
Қуаныш пен салтанатты шақтарда
Қонақтар да ақ тілегін ақтарар.
Сөз кезегі қадірменді қонақтарда.
( қонақтарға сөз беріледі)
Сіздердің құрметтеріңізге, ақ тілектеріңізге арнап 11 сынып оқушылары Илесбек Арайлым мен Төлбас Аяжан «Аяулы мектебім» әнін жолдайды, қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Өмірдің бейбіт бағы гүл,
Асудан асып асқарлы
Мінекей биыл тағы бір
Жаңа оқу жылы басталды.
Шаттықпен шалқып толғана
Ой толқытқан жүрегін
Өмірге алмақ жолдама
Сыр шертсін енді түлегің
Он бірінші сынып оқушыларының әдеби монтажына құлақ түріңіздер.
ЖАЗИРА
Кеше ғана аттаған,
Мектеп табалдырығын
Бүлдіршін едік бастаған
Ақ бантикті тұлымың
Иә, кеше, кеше еді,
Сәби едік балдырған
Азамат болып көшелі,
Табылмақпыз сан қырдан
Сусындап білім нұрына
Өткеріппіз он жылды
Қанығып өмір қырына,
Зердеге түйдік мол сырды.
БЕК
Оқыған әпке, ағаңыз,
Қадірлі мектеп – бұл мектеп.
Сендердей біз де болғанбыз,
Есейдік, міне, қараңыз.
Құт болып алғаш қадамың,
Жағарсың білім шырағын.
Биылғы жыл ерекше, Ұғарсың оның шын мәнін.
АРАЙЛЫМ
Құттықтап білім күнімен,
Сыйланар сізге әліппе.
Бар білімнің бастауы,
Қадірлеп оны дәріпте.
ЖАНАТ
Ақыл білім көп бердің,
Анамдайсың мектебім.
Сенде өсіп көктедім,
Сенсің өмір көктемім.
Алғыстарым көп менің,
Асыл анам мектебім!
Жүргізуші:
Егемен елдің төсінде,
Шуағын шашсын арай ,күн
Азамат болып өсіңдер,
Қызыға жұрттар қарайтын.
Сіздердің құрметтеріңізге арнап 11 сынып оқушыларының «Мектеп вальсін» қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Біреулер енші ап өмірден,
Аттанбақ болса асып қыр
Біреулер балғын көңілмен
Алғашқы қадам басып тұр
Сондықтан да назарды,
Солар жаққа бұрайық
Балдырғандарды базарлы
Қарсы алып, қол ұрайық.
Жүргізуші:
Айқара ашқан есігін
Қайнары білім нұрының
Мектебің – алтын бесігің
Жылы ұяң, міне сыныбың
Қаламсап алып қолыңа,
Достасарсың да әріппен
Шуағын себер жолыңа,
Жан серігің - әліппең – дей келе, бүгінгі мектеп
табалдырығын аттағалы отырған 1-сынып
оқушыларына сәтті қадам, таудай талап тілейміз.
Жүргізуші:
Халқымыз “Ата-баба дәстүрі- асыл мұра” дегендей “Бала- бауыр
етім” деп баласы шыр етіп дүниеге келгеннен бастап, әрбір
қадамына қуанып, шілдехана, бесік той, тұсау кесер, сияқты тойларын жасаған. Ал бүгінгі тойымыз бүлдіршіндердің 6-ға келіп, 1- сыныпқа қабылданып ,“Алғашқы қоңырау мерекесіне қатысу сәті.
Бұл той- баланың бал дәурен шағымен қоштасып, білімге
талпынған қадамы.
Құрметті халайық, олай болса, оқушыларымыздың тойын бастауға
рұқсат етіңіздер!
(1-сынып оқушыларының әдеби монтаждары, өлеңдері тыңдалады,
өнерлері тамашаланды)
Музыка әуенімен ойнап келе жатқан балалар дауысы естіледі. Осы кезде 2-3 балдырған (қолдарында добы, қуыршағы, машинасы бар) өзара таласып келіп ортаға кіреді.
Жүргізуші: Ойын қуған, жүрген думан бұл кімдер?
Сылдыраған балаң тілмен естіледі бір үндер.
1-балдырған: Мамам айтқан күзде мектепке барасың деп,
Көп-көп оқу құралдарын аласың деп.
2-балдырған: Онда мына машинаңды неге тастамайсың?
Сен әлі еш нәрсені түсінбейтін кішкентайсың.
3-балдырған: Жоқ, ол жетіге толды,
Үлкен бала болды.
Мына қуыршақты, машинаны
Бөпесіне сыйлайтын болдық.
Балалар ойыншықтарын бөпелеріне береді. Осы арада мектепке бара жатқан 2-сынып оқушылары ортаға келіп қосылады.
2-сынып оқушысы: Балалар, мектепке бармайсыңдар ма?
1- Балдырған: Мектеп.Мектеп деген ол не өзі?
Оның бар ма мұрны, аузы, көзі?
2-сынып оқушысы: Мектеп – ол үлкен орда,
Оқимын дегеннің бәрі сонда.
2- Балдырған: Онда не береді?
Менің де барғым келеді.
2-сынып оқушысы: Жетіге толсаң, ойын қумай бос текке,
Оқисың, әрине, сен де мектепте.
3- Балдырған: Мектептен үйрендің сен нені?
Көп пе оның сендерге бергені?
2-сынып оқушысы: Мектепте бәріміз білім аламыз,
Жан-жақты дамып өседі санамыз.
Біз секілді ағылшын тілін меңгересің,
Мектепте домбыра қағуды үйренесің,
Үйірмеде билегенде бір ғажайып күйге енесің.
Ән сабағына қатысып ән айтасың,
Интернетке кіріп жаңалықпен қайтасың.
Спорттың неше түрімен шынығасың,
Қарның ашса, асханада сусын ішіп тынығасың.
Бүгін 1- қыркүйек білімнің күні,
Сыңғырлайды мектепте қоңырау үні.
Мектебім мінеки, ақ ордам тым асқақ,
Ұстазым, достарым тұр әне қол бұлғап.
Жүріңдер, үңіліп мектептің сырына,
Шығайық біз бірге білімнің шыңына.
Жүргізуші: Қадамыңа гүл бітсін деп ал халқым,
Қол соғып бір қошеметтеп тұр жалпы.
Ортаға 1-сыныпқа қадам тастаған бүлдіршіндер келеді,
Жүрек жарды тақпақтарын сіздерге айтып береді.
1-оқушы: Сәлем, саған мектебім,
Алғыстарым көп менің.
Оқу, білім, тәрбие
Ой санама еккенің.
2-оқушы: Қуаныш бүгін – мереке,
Шуағын шашып тұр әлем.
Мектепке келген алғашқы,
Жан досым, саған мың сәлем.
3-оқушы: Бірінші қыркүйек күні мен
Аңқыған жұпар гүлімен
Келіп ем, қарсы алар мектебім
Сүйкімді қоңырау үнімен.
4-оқушы: Биыл мен де мектепке
Біріншіге барамын.
Мақтанбаймын мен текке,
Дайын дәптер, қаламым.
5-оқушы: Мектепке енді барамыз,
Біз оқушы боламыз.
Жақсы оқып сабақты,
Кілең бестік аламыз.
11 сынып оқушыларының атынан жас бүлдіршіндірімізге арналған сыйлықтарын тапсыруға рұқсат етіңіздер.
Мектеп табалдырығын алғаш аттап отырған бүлдіршіндерімізге сәттілік тілей отырып , 4 сынып оқушысы Керімбай Еркебұлан «Каникул» әнін жолдайды, қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Күтіп тұр, алда сан қызық,
Асулар асқар, неше сын
Кеудеңе үміт жанғызып,
Азамат болып өсесің.
Үміттің отын жандырған
Қызырдан болсын қолдаушың
Хош келіпсің, балдырған
Қадамдарыңа нұр жаусын!
Ұшталған үміт арманнан,
Таудай бір болсын талабың! – дей келе 11-сынып түлектерінің құрметіне Оразалы Дінмұхаммед пен Бектас Арайлымның “Мектебім” әнін қабыл алыңыздар.
Жүргізуші:
Жаңа оқу жылы құт болып,
Ізгілік оты жағылсын.
Бөбек пен түлек жұп болып,
Алғашқы қоңырау қағылсын – алғашқы қоңырауды күмбірлете соғу үшін ортаға мектебімізден биыл түлеп ұшатын және мектеп табалдырығын алғаш аттағалы отырған оқушыларды шақырамыз.
(Бірінші және он бірінші сынып оқушылары қоңырау соғады)
Ендеше балғын балалықпен қоштасып, мектеп табалдырығын алғаш аттағалы отырған 1-сынып оқушылары мен алғашқы ұстаздарына қошеметпен қол соғып қояйық! Мектепке 1-сынып оқушылары мен ұстаздарын алғашқы білім күніне арналған сабаққа шақырамыз.
Оқысаңыз балалар
Шамнан шырақ жағылар
Тілегенің алдыңнан
Іздемей-ақ табылар – алғашқы қадамдарың құтты болсын, алтын ұя мектебіңде білім нәрімен сусындап, жарқын болашаққа сеніммен қараңдар.
Ақ жол, бүлдіршіндер!
Біліммен асып - тасайық
Тілеуін берсін көк көптің
Тілекпен осы ашайық
Есігін енді мектептің
Жүргізуші:
Осымен 1 қыркүйек білім күніне арналған «Қазақстаным- жүрегім, Түркістаным- тірегім» мерекесі өзі мәресіне жетті. Салтанатты жиынымызды жабық деп жариялаймыз. Білім күні құтты болсын. Еліміз аман, еліміздің беделі асқақ болсын!
Жаңа оқу жылы баршаңызға құтты болсын! “Алғашқы қоңырау!” мерекесі 2018-2019 оқу жылының алғашқы сабағымен жалғасады.
Ақ жол сіздерге, мектеп оқушылары!
Категория: Мектеп дәстүрі
Ғылыми жұмыс: «Шексіз ғарыш әлемі»
Автор: admin от 23-05-2018, 00:54, посмотрело: 2883
3
Оқушының аты-жөні: Қозыбақ Нышан Тоқсанбайұлы
Туылған күні,айы,жылы:11.03.2002 ж.
Мекен-жайы: Атамекен а/ә, «Қоғалы» е/м
Мектебі: «Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі» КММ
Ғылыми жұмыстың тақырыбы:«Шексіз ғарыш әлемі»
Жұмыстың дайындалған бағыты,секциясы: Жер және Космос туралы ғылымдар
Бастаған жылы:2016 жыл
Сыныбы:9
Мақсаты:- Ғарыштың таңғажайып сырларымен танысу;
- Қазіргі заман талабына сай ғылыми - техникалық процестерді игеріп, өз мүмкіндігімді ашу;
- Ғарыш дәуірінің басталуы, оны игерудегі жетістіктер жөнінде танысып, жеке шығармашылығымды кеңейту.
Ұраны: «Дүниенің барлығы сандардан тұрады»
Бағыты: «Ғарыштық техниканы игеру»
Аты-жөні:Булекбаев Сакен
Әкесінің аты:Жақсылықұлы
Туған жылы:09 желтоқсан 1983 жылы
Бітірген оқу орны:Сырдария университеті
Лауазымы:Физика пәнінің мұғалімі
Еңбек өтілі:12 жыл
Пікір
Ж.Сүлейменов атындағы
Бұл жұмыста ғарыш туралы жалпы мәлімет беріліп,ғарыш кеңістігінің ластануы және оның алдын алу жолдарын қарастырған. Еліміздің қазіргі қызу талқысы – EXPO-2017 көрмесінің басты мақсатының бірі – ғарыш кеңістігі мен энергетика саласындағы нанотехнологияны біріге отырып зерттеп, қолданысқа енгізумәселесін зерттеген.
Жұмыс архив деректерінен, интернет желісінің материалдарынан және ұлы ғалымдардың еңбектеріне негізделіп жазылған. Мектеп әкімшілігі Тұрғанбай Даниальдің «Шексіз ғарыш әлемі» тақырыбындағы жұмысын аудандық ғылыми — жобалар сайысына ұсынды.
Жетекшісі: Булекбаев Сакен Жақсылықұлы
Аңдатпа
Зерттеудің өзектілігі – тұлғаның барлық көрсету және шығармашылық ойлау қабілетін дамыту басты факторлардың бірі. Осы жұмыстың арқасында танымдық әрекеттің белсенділігі артады.
Зерттеудің мақсаты :
- Ғарыштың таңғажайып сырларымен танысу;
- Қазіргі заман талабына сай ғылыми - техникалық процестерді игеріп, өз мүмкіндігімді ашу;
- Ғарыш дәуірінің басталуы, оны игерудегі жетістіктер жөнінде танысып, жеке шығармашылығымды кеңейту.
Зерттеудің міндеті:
- Ғарыштың шығуын суреттейтін, түсіндіретін материалдарды тауып және талдау;
- Ғалымдардың басты көзқарастарын көрсету;
Аннотация
Актуальность исследования - развитии творческого мышления по основным фактором работы. Благодаря этой работе развилась познавательная активность.
Цель исследования:
- Знакомство с удивительными тайнами космоса;
- Развитие современных научных и технологических процессов, открытие своих творческих способностей;
- Знакомство с достижениями в развитии космоса.
Задача исследования:
- Анализ и объяснение по найденным материалам и фотографий космоса;
- Показать в своей работе взгляды и доказательство некоторых ученых ;
Abstract
Аctuality research — personality all to specify and to develop ability creative thinking main factors first. At осы patron of work increases cognizableness activity of attempt.
Aim research
- Space amazing to know your secrets;
- Development of modern scientific and technological processes, open their chance;
- The beginning of the Space Age, and get acquainted with the achievements in the development of personal creativityh:
Duty research:
- Describes the origin of space, to find materials that explain and analysis;
- To Specify main looks scientists;
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3 1.Ғарыш ұғымы оның пайда болуы.......................................................................5
1.1.Ғарыш туралы түсінік.............................................................................5
1.2.Ғарышты зерттеуге өз үлесін қосқан ғарышкерлер.............................7
1.3.Ғарышкеңістігін ластанудан сақтаудың алдын алу жолдары .........15
2.Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі ғарыштық әлемі.......................18
2.1.Байқоңыр ғарыш айлағы.......................................................................18
2.2.ЕХРО-2017 көрмесінің ғарыш әлеміне маңыздылығы......................19
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................23
КІРІСПЕ
Әлем – уақыт пен кеңістік бойынша шексіз және өзінің даму процесінде материя қабылдаған нысандары бойынша ақыры жоқ сан алуан бүкіл бар материалдық дүние. Қазіргі түсінік бойынша, Әлемнің жасы 15 млрд жыл шамасында.
Мыңдаған жылдар, ғасырлар бойы адамзат Күнді, Айды, планеталарды және белгілі бір жұлдыздарды ғана бақылап келді. Көптеген аспан шырақтары, барлық қоршаған орта тәрізді, оларға өзгермейтін сияқты болып көрінді. Бірақ, сол ерте заманның өзінде дүниеде бәрі де дамиды деген философтар да болды. Бірінші ғарышнамалық болжамдарды ұсынған ғалымдар (XVIII ғасыр) ғарыштық материяның даму барысында қалайша Күн жүйесінің пайда бола алғанын түсіндіруге тырысты. XX ғасырда эволюция идеясы барлық әлемге таратылды.
Әлем – бұл нақты өмір суретін, уақыт пен кеңістік бойынша шексіз және өзінің дамуы барысында барлық мүмкін болатын пішін қабылдайтын материялық әлем.
Ғылыми жұмыстың өзектілігі.Талай ғасырлар бойы аспан әлеміне көңілі жетіп, қолы жетпеген адам баласы қал-қадірінше оны зерттеуге, тануға, қазір тіпті өзге ғаламшарларды игеруге, сонда барып қоныс тебуге де тырысып келеді. Ғарыш әлеміне қатысты әңгімелер, аспан денелерін, Жұлдыздар, Күн мен Айды, Юпитер мен Сатурнды, Марс пен Шолпанды қолмен ұстап көрмеген бұл бізге ертегідей көрінеді. Бірақ әр ертегіде бір шындық болатыны секілді, қазір әлем ғалымдары бас қатырып жатқан адам баласының болашақта Марс пен Айға көшіп баруы секілді қиял-ғажайып әңгімелердің шындыққа айналуы ғажап емес.
Ғарышты зерттеудегі халықаралық ынтымақтастықтың тамыры сонау Кеңес Одағы кезеңінен бастау алады. Міне, адамзат баласының ғарыш кеңістігін зерттеудегі жетістіктері, ғылыми-техникалық прогрестер, жер бетіндегі барлық халықтардың әлеуметтік-экономикалық жағдайларын жақсартуға жұмсалып келеді. Міне, сондықтан менің ғылыми жұмысымның тақырыбы «Шексіз ғарыш әлемі» деп аталады.
Жұмысымның мақсаты – ғарыштық әлем туралы түсінікті одна әрі ашу, ғарыштық кеңістікті зерттеуде жаңа технологияларды ойластыру және де әрине Байқоңыр ғарыш айлағы туралы айта кету.
Зерттеудің мақсаты:
- Ғарыштың таңғажайып сырларымен танысу, ғарышқа алғашқы қадам, ғылымның адам өміріне қосқан үлесін зерттеу, білу;
- Қазіргі заман талабына сай ғылыми - техникалық процестерді игеріп, өз мүмкіндігімді ашу;
3
- Ғарыш дәуірінің басталуы, оны игерудегі жетістіктер жөнінде танысып, жеке шығармашылығымды кеңейту.
Зерттеудің ғылыми болжамы:
Адам баласы ғарыш көгіне көтеріліп, ашық космосқа жол ашты. Жерді және оның байлығын ғарыш кеңістігінен зерттеудің пайдалы жақтары ойластырылуда. Дүние жүзінің көптеген ғалымдары адамзаттың әрі қарай өмір сүруіне қажетті жетістіктерді ғарыштан табамыз деп болжам жасауда. Сондықтан Қазақстан жастарын ғарыш ғажайыптарын игеруге үйретсе, әлемдік дамуымызға қосар үлесімізде тарихи қадам болар еді.
4
1. Ғарыш ұғымы оның пайда болуы
1.1.Ғарыш туралы түсінік
Ғарыш дегеніміз не?
«Космонавтика» - грек тілінен аударғанда «кеме басқару» деген мағынаны білдіреді екен. Ал осы космос корабльін орбитаға шығару үшін қуатты ракета двигателі және отын қажет, ал ракета жоғары температураға төзімді, жеңіл де берік материалдан болуы тиіс. Негізі осы космос және космосқа ұшу туралы ғылымның негізін қалаған К. Э. Циолковский болатын, ал оның арманын, ойын жүзеге асырған бас конструктор Сергей Павлович Королев басқарған совет ғалымдары мен инженерлер болды. Сондықтан да ғарыш кеңістігін игеру С. П. Королевтың есімімен тығыз байланысты. Жердің тартылыс күшін жеңе отырып, жердің тұңғыш жасанды спутнигі орбитаға 1957 жылы 4 қазанда көтерілді, бұл күн балалар космос дәуірінің басталуы болып есептеледі.
Бұлтсыз ашық түнде аспаннан жыпырлаған сансыз көп жұлдыздарды бар. Олардың кейбірі солғын жарық нүктеге ұқсайды. Енді біреулері бірде күшейіп, бірде әлсіреген алыстағы отқа ұқсайды. Жұлдыздар жерден өте алыс қашықтықта орналасқан. Сондықтан олар біздің көзімізге кішкене жылтыраған ноқат сияқты болып көрінеді. Шынында да олардың әрқайсысы Күнге ұқсас жанып тұрған, орасан зор газ шарлар. Ең ірілері күннен ондаған, тіпті жүздеген есе үлкен. Мөлшері жермен қарайлас шағындары да бар. Жай көзбен қарағанда аспан әлемінен үш мыңға тарта жұлдыз көрінеді. Ал қазіргі замандағы ең жаңа құралдармен есепке алынғандардың саны бірнеше миллион. Ғалымдардың болжауынша, жұлдыздардың жалпы саны әлденеше миллиардтан асып кетеді.
Жерге ең жақын жұлдыз Күн. Оның төңірегінде Жерді қоса есептегенде 9 ірі аспан денесі айналып жүреді. Олар планета депаталады. (планета грекшеадасушы жұлдыз депаталады).
Планеталар өзінен жарық шығармайтын салқын денелер. Дегенмен түнгі аспанда олар да жұлдыз сияқты жылтырап көрінеді. Планетаның олай көрінуі бетіне түскен күн сәулесінің шағылысуынан болады. Өз кезегінде планеталардың төңірегінде олардың серіктері айналып жүреді. Жердің серігі – Ай
Ғарыш – ғаламның астрономиялы анықтамасының синонимі. Кейде Ғарыш ұғымына Жер және оның атмосферасы енбей қалады. Ғарыш «Жер төңірегіндегі» кеңістікті қамтитын жақын Ғарыш және жұлдыздар мен галактикалар, т.б. кеңістігін қамтитын алыс Ғарыш болып ажыратылады.
Ғарыш алаңы немесекосмодром ғарыштық аппараттарды (ҒА) құрастыруға,
5
сынауға және ұшыруға арналған ғимараттар мен техникалық құралдар орналасқан жер. Ғарыш алаңының бастынысандарына: технологиялық позиция, старттық жөне командалық өлшеу кешен-деріжатады. Әрнысан күрделі жабдықтар кешені мен олар орналасқан күрылыстардан тұрады.
Ғарыш алаңының жабдыктары арнайы технологиялық және жалпы технологиялық жабдықтарға ажыратылады. Ракета тасығыш (РТ) пен ғарыштық аппаратты (ҒА) тасымалдауға, құрастыруға, сынауға, ұшыру жүйесіне орнатуға, жанар май құйып, ұшуға дайындайтын және үшұды басқаратын жабдықтар арнайы технологиялық жабдықтарға жатады. Ал электр энергиясын беретін, жарықтандыру, жылыту, желдету, өрт сөндіру, герметикаландыру, байланыс жүйесі, сумен жабдықтау, лифт, қашықтан автоматты басқару жүйелері жалпы техникалық жабдықтар тобына енеді. Техникалық позиция жалпы техника арнайы технологиялық жабдықтар орналасқан және РТ мен ҒА-ны тасымаддап әкелуге арналған жолы бар алаңнан, оларды қабылдауға, сақтауға, құрастыруға, сынауға арналған кешеннен түрады.
Сонымен қатар құрастыру-сынау корпусы, қосалқы трансформатор стансасы, қызмет үйлері, т.б. болады. Старттық кешен ҒА-ны старттық алаңға жеткізуге, үшырғыш жүйеге орнату, сынау, жанар май құю, ұшатын бағытқа бағдарлау және үшыру процестерін іске асыратын арнайы технологиялық және жалпы техникалық жабдықтар орналасқан кешеннен және алаңнан қүралады. Старттық кешендегі арнайы технологиялық жабдықтар жылжымалы немесе орнықты болып бөлінеді. Орнықты старттық кешен қүрамында үшыру қүрылыстары, жайқайтарғыш жүйе, жылжымалы мұнара қозғалатын рельстік жол, командалық пункт, РТ-ға жанар май құю жабдықтары, трансформатор стансасы., тоңазытқыш қондырғысы, градирня және бүркуіш бассейн, өрт сөндіруге арналған су резервуары, әкімшілік және қызмет үйлері, т.б. болады.
Командалық өлшеу кешені РТ-ның траекториясын аныктау, ҒА бортындағы қызмет жүйелерін іске қосу бұйрықтарын беру, телеметриялық ақпарат қабылдау, ғарышкерлермен байланыс жасау, теледидарлық кескін қабылдау және оны теледидарлық жүйемен тарату жұмыстарын орындайды.Сонымен катар ол траекториялық өлшеулерді үйлестіру-есептеу орталығына беріп отырады. Командалық өлшеу кешенінің құрамында радио-телеметриялық стансасы, радиоқабылдағыш және таратқыш кұрылғылар, антенналық қондырғылар, кабыдданған ақпараттарды автоматты түрде өңдейтін компьютерлер, уақыт қызметі, байланыс құралдары, т.б. болады.
Дүние жүзіндегі аса ірі ғарыш алаңдары Қазакстанда (Байқоңыр) және АҚШ-та (Шығыс сынақ полигоны, Флорида штаты) орналасқан.
Байқоңыр Ғарыштардың ең алғашқысы. Ал ғарышкелер әскери ұшқыштар мен ұшқыш-сынактар қатарынан таңдалып алынды. Өйткені ғарышқа ұшуға кажетті қасиеттер (үшу шеберлігінің жоғары деңгейде болуы, апатқа ұшырау жағдайында жылдам шешім кдбылдауы, шу, діріл, үдеу, т.б. әр түрлі факторларға төзімді болуы, бақылау жұмыстарын жүргізіп, оны қорытындылай білуі, т.б.) осындай мамандықка лайықты еді.
1.2 Ғарышты зерттеуге өз үлесін қосқан ғарышкерлер
Космонавтика, әлемдік ғылыми-техникалық прогрестің негізгі өнімі бола отырып, өзі-де әлемдік шаруашылықтың басқа салаларына маңызы жағынан баға жетпес және көлемі жағынан теңдесіз жаңа материалдар, технологиялар мен ғылыми әзірлемелер, ағынын үздіксіз бере отырып, адамзаттың тұрақты дамуна айтарлықтай үлес қоса отырып, осы прогрестің қуатты қозғалтқышына айналды.
Қазіргі кезеңде ғарыштық қызмет және оның ғылыми-өндірістік базасы әмбебап заңдылықтар мен даму үрдістеріне бағынатын ғаламдық экономиканың табиғи қызмет ететін саласына айналып отыр.Бұл ретте ғаламдық экономиканың ғарыштық секторы қарқынды әрі тұрақты дамуын көрсетіп отыр, бұл ғарыштық технологияларды әскери саладан азаматтық салаға қуатты трансферттеу процестеріне және соның негізінде ғарыш индустриясы мен әзірлемелерімен байланысты тұтастай коммерциялық қызметтер кешені негізінде дамуына байланысты.
Мұның барлығы тұтастай алғанда ғарыш қызметін коммерцияландыруға және ғарыш өнеркәсібінің, ғарыштық өнімдерді, технологиялар мен қызметтерді әзірлеу мен өткізудің қарқынды өсуіне ықпал етеді, бұл, өз кезегінде, түрлі-деңгейлерде: ғаламдық, аймақаралық, мемлекетаралықжәне ұлттық деңгейлердегі салалық бәсекелестіктің күшеюіне қатты серпін береді.Әлемдікғарыштық нарық өз кезегінде жоғары технологиялардың әлемдік нарығыны, ірі әрі тез дамушы сегменті болып табылады. Қазіргі экономикалық пргрестің басты қозғалтқышы болып, микроэлектроника, цифрлі және, ақпараттық жүйелер, бағдарламалық қамтамасыз ету, байланыс және телекоммуникация, жаңа композиттік материалдар және т.б. саласындағы инновациялық технологиялар саналатындығы белгілі. Бұл әзірлемелердің көпшілігі бастауын ғарыш индустриясының түрлі салаларынан алады және қазіргі тіршілік әрекетінің алуан түрлі салаларына айтарлықтай әсерін тигізеді.Ғарыштық әзірлемелердің едәуір бөлігі құпия күйінде қалатындығы және ұлттық қауіпсіздік саласында ғана мемлекеттік саясат жүргізуіне жататындығы белгілі.
Осылайша, ғарыштық қызмет – қазірдің өзінде әр түрлі елдер мен әлем аймақтарының экономикасына айтарлықтай үлес қосып отырған келешегі зор қызмет саласы. Оның ерекше белгісі ғарыш кеңістігін игерудегі жедел қарқындылық пен практикалық экономикалық нәтижелер алудағы салыстырмалы жылдамдық болып табылады.
Ғарышкер, астронавт (Батыс елдеріндегі баламасы: астро... және nбutēs – теңізде жүзуші).), космонавт (ТМДелдерінде - Космонавт: грек. kosmos –ғарыш және nautes – теңіз жүзушісі) – ғарышқа ұшу кезінде ғарыштық техниканы сынақтан өткізетін әрі оны пайдаланатын адам; адамның ғарышқа ұшуынан кейін (1961) пайда болған мамандық. Алғашқы ғарышкерлер әскери ұшқыштар мен ұшқыш-сынақшылар қатарынан таңдалып алынды. Өйткені ғарышқа ұшуға қажетті қасиеттер (ұшу шеберлігінің жоғары деңгейде болуы, апатқа ұшырау жағдайында жылдам шешім қабылдауы, шу, діріл, үдеу, т.б. әр түрлі факторларға төзімді болуы, бақылау жұмыстарын жүргізіп, оны қорытындылай білуі, т.б.) осындай мамандыққа лайықты еді.
Кейінірек КСРО-да да, АҚШ-та да ғарыштық кеме экипажына қажетті арнайы білімі бар инженерлер мен ғалымдарды қоса бастады. Ғарышкерлерді дайындау ісі бұрынғы КСРО-да 1960 ж., ал АҚШ-та 1959 ж. және 1962 ж. жүргізіле басталды. Тұңғыш ғарышкер Юрий Гагариннен (1961) ғарышқа ұшты. Қазақ ғарышкерлері Тоқтар Әубәкіров (1991), Талғат Мұсабаев (1994, 1998, 2001), Айдын Айымбетов (2015) .
Гагарин Юрий Алексеевич (9 наурыз 1934 жылы, Гжат (қазіргі Гагарин) ауданы Клушино ауылы Смоленск облысы — 27 наурыз 1968 жылы, Владимир облысы) – КСРО ұшқыш-ғарышкері, Кеңес Одағы батыры, ғарыш кеңістігіне сапар жасаған ең бірінші адам, полковник (1963), Кеңес Одағының Батыры (1961).
• 1961 жылы 12 сәуірде Восток ғарыш кемесімен Байқоңыр ғарыш алаңынан тарихта тұңғыш рет ғарышқа ұшты. Ол Жерді айналып ұшып, 1 сағат 48 минуттан кейін Жерге қайта қонды.
• 1951 жылы Мәскеу маңындағы Люберцы қаласыңдағы қолөнер училищесін, 1955 ж. Саратов индустрия техникумын бітірген.
• 1955 жылдан Кеңес Армиясы катарында.
• 1-Чкалов әскери-авиац. ұшқыштар училищесінбітіргеннен (1957) кейін Солтүстік флоттың жойғыш авиациялық бөлімдерінде қызмет етті.
• 1961 жылдан ғарышкерлер отрядының командиріболды.
• 1961 ж. 12 сәуірде тарихта тұңғыш рет"Восток" ғарыш кемесімен Байкоңыр ғарыш алаңынан ғарышқа ұшты. Бұдан кейінол ұшқыш-ғарышкер ретінде өзінің ұшу шеберлігінжетілдіріп, ғарышкерлерді үйретіп - жаттықтыру ісінетікелейараласып, ғарыш кемелерінің ұшу процесін басқаруға қатынасып отырды.
• 1968 ж. Әскери-әуе инженерлікакадемиясынбітірді.
• 1964 -68 ж. Ғарышкерлерді даярлау орталығы бастығының орынбасарыболды. Олбірнешеелдердеболып қайтты.
• Гагарин ұшақпен жаттығу кезінде қаза тапты (Владимир обл. Киржак ауд.Новоселово селоның маңында).
• Мәйітінің күлі Мәскеудің Қызыл алаңындағы Кремль қабырғасына қойылған.
Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров (27 шілде 1946 жыл, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысы, Қазақстан) — қазақтан шыққан тұңғыш ғарышкер, ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры (1988), Қазақстан Республикасының Халық қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры.
• Ресей Федерациясындағы Армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін (1969), Авиация институтынбітірген (1979).
• 1962 – 1965 жылыТеміртау құйма-механика зауытында токарь болды, есімі облыстың Құрмет кітабына алтын әріппен жазылды (1964).
• 1969 – 1975 жылы Кеңес Одағы Әскери-әуе күштерінің Қиыр шығыс әскери округінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилья командирініңорынбасары.
• 1975 – 1976 жылы Мәскеу ұшқыштар-сынақшылар мектебін, Мәскеу авиация институтынбітірген (1979).
• 1976 – 1992 жылы Мәскеудегі А.Микоян атындағы Тәжірибелік конструкторлық бюроның ұшқыш-сынақшысы міндеттерін атқарды.
• 1988 жылы Кеңес одағында тұңғыш рет әуеде ұшаққа 2 ретжанармай құйдыру арқылы солтүстік полюске ұшу сапарынерлікпенорындады.
• 1989 жылы 1-болып, авиатасушы крейсердің алаңқайшасына «МиГ-29к» реактивті ұшағын үлкен шеберлікпен дәл қондырды. Сондай-ақ, олреактивті ұшақтың 50-ден аса жаңа түрін сынақтан өткізді.
• 1990 жылы ғарышкерлер құрамына алынды.
• 1991 жылы 2 сәуірде Кеңес Одағы Ғарышкерлер даярлау орталығында ғарышқа ұшу дайындығына кірісіп, сол жылы 2 қазанда Байқоңырдан «Союз ТМ-13» кемесімен ғарышқа ұшты. Ғарыш кемесі жер төңірегіндегі «Мир» орбиталық кешенімен түйісті. Онда ол өзге ғарышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары және Арал туған аймағы бойынша ғылыми-зертуған жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нәтижесінде Арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болу процесі, сол зиянды аэрозолдардың Қазақстан мен Ресей аймақтарына таралуының ғарыштық суреттері алынды. Сондай-ақ, Қазақстан аумағындағы атмосфераны және жер бетін зерттеу, жұлдызды аспан астрофизика бақылау жұмыстары да ойдағыдай
9
өтті. 1991 жылы 10 қазанда Жерге оралды. Ғарыштан оралған соң Қазақстандағы ғарыштық даярлығын зерттеулердің негізін қалауға, отандық Қарулы Күштердің әскери даярлығын жетілдіруге, әскери-патриоттық тәрбие жұмыстарын жолға қоюға белсене араласты.
• 1992 – 1993 жылы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 1-орынбасары
• 1993 – 1994 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық аэроғарыштық агенттігінің бас директоры – Ғылым және жаңа технология министрінің орынбасары
• 1994 – 95 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты – Қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы болды.
• 1996 жылдан Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі.
• 2001 жылы №44 Қызылорда сайлауокругібойынша Қазақстан Республикасы Парламентінің мәжілісіне депутат болыпсайланды. Қызылорда қаласының құрметті азаматы.
• Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12 шақырылым депутаты, ҚР Жоғарғы Кеңесінің 13 шақырым депутаты, Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің 3-ші шақырылым депутаты болып сайланған.
• 1991 Ю.А. Гагарин атындағы ғарышкер дайындау орталығында әзірлігін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «Союз ТМ» ғарыш кемесінде және «Мир» орбиталдыкешеніндесынаушы ғарышкер-ұшқышы жылдамдатылған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті.
• 1991 жылы қазанның 2-інде Тоқтар Әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, Александр Волков және аустрия ғарышкері Франц Фибөк, «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. Аптабойы «Мир» орбиталдыкешенінде жұмыс істеді.
• 1991 жылы қазанның 10-ында Тоқтар Әубәкіров, Анатолий Арцебарский, аустрия ғарышкері Франц Фибөк «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен Жерге қайтып қонды. Ғарышта өткізген мерзімі — 7 күн 22 сағат 13 минут.
Марапаттары
Қазақстанның:
• «Халық қаһарманы»атағы
• «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы
• «Отан» ордені (1995)
Кеңес Одағының:
• «Знак Почета» (Құрмет Белгісі) ордені (1987)
• «Герой Советского Союза» (Кеңес одағының батыры) атағы (1988),
• «Золотая Звезда» (Алтын Жұлдыз) медалі (1988)
• «Ленин» ордені (1988),
• «Заслуженный Летчик-испытатель КСРО» (КСРО-ға еңбек сіңірген сынақшы ұшқыш) (1990)
• «Летчик-космонавт КСРО» (КСРО ғарышкер-ұшқышы) (1991)
• «Октябрьская революция» (Қазан төңкерісі) ордені (1991)
Австрия Республикасының:
• «Алтын Крест» ордені 1988)
• «Алтын Крест» ордені (1993)
Талғат Амангелдіұлы Мұсабаев — қазақтың 2-ші, ал әлемнің 309-шы ғарышкері, техника ғылымдарының докторы (2008), авиация генерал-лейтенанты (2007). ҚРИнвестициялар және даму министрлігінің Аэроғарыш комитеті төрағасы.
• 1951 ж. қаңтардың 7-сінде Алматыоблысы Жамбыл ауданының Қарғалыауылында туған.
• 1974 ж. — Рига азаматтық авиация инженерлеріинститутынбітірген, инженер.
• 1974 ж. сәуірдің 1-інен — Бұрындай әуе кәсіпорнында кезекті инженер.
• 1975—84 жж. — әуе кәсіпорындарында саяси-тәрбие қызметінде.
• 1984 ж. — Алматы әуе клубында оқу бітірген.
• 1986 ж. — ұшқыш даярлауынбітіріп азаматтық авиациясының пилоты деген куәлігін алған.
• 1987—1990 жж. азаматтық авиациясында ұшқыш, ұшақ командирі қызметтерін атқарған.
• 1991 ж. бастап ғарышқа ұшуға даярлануында. Әскери әуе күштерінде. Қосалқы ғарышкер есебіндеекінші экипаждардың мүшелігінде болған.
• 2001—05 жж. Ресей ғарыш мекемесінде.
• 2005 ж. «Бәйтерек» акционерлік қоғамының (Қазақстан-Ресей бірлескен кәсіпорны) Бас директоры.
• 2007 ж. ақпан — Қазақстанның әуе-ғарыш агенттігінің директоры.
• 2007 ж. сәуірдің 11-інен — Қазақстанның ұлттық ғарыш агенттігінің төрағасы.
• 2014 ж. тамыздың 13-інен Үкімет басшысының азаматтық авация және ғарыш қызметі мәселелері жөніндегі штаттантыс кеңесшісі.
• 2014 ж. тамыздың 21-інен Қазақстан РеспубликасыИнвестициялар және даму министрлігінің Аэроғарыш комитетінің төрағасы
• 1994 ж. ғарышқа 1-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-19) 126 күн ғарышта өткізген.
11
• 1998 ж. ғарышқа 2-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-27) 208 күн ғарышта өткізген. Гиннестің үздік табыстар кітабында бір айдың ішінде 5 рет не бары 30 сағат 8 минут ұзақтығымен ашық ғарышқа шыққанны жазылып алынған. Ұшқанда американ ғарышкері Л. Эйартс пен ресей ғарышкері (шуваш ұлтынының өкілі) Николай Бударинмен бірге. Қонғанда ресей ғарышкерлері Николай Бадурин мен Юрий Батуринменбірге.
• 2001 ж. ғарышқа 3-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-32) 8 күн ғарышта өткізген.
Әскери атағы - запастағы РФ ӘӘК генерал-майоры, ҚР авиация генерал-лейтенанты (2007 жылдан).
Хоббиі - фортепианода, гитарадаойнау, ән айту.
Марапаттары
Союз ТМ-32 экипажы - Деннис Тито (Dennis Tito), Талғат Мұсабаев, Юрий Батурин
Қазақстан Республикасы:
• «Халық қаһарманы» атағы (1995)
• «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы (1995)
• «Отан» ордені (1998)
• «Барыс» 1-ші дәрежелі ордені
• «Астана» медалі (1999)
РесейФедерациясы:
• «Дружба народов» ордені (1991)
• «Герой Российской Федерации» атағы (1994)
• «Лётчик-Космонавт РФ» (1994)
• «За заслуги перед Отечеством» 2-ші дәрежелі ордені
АустрияРеспубликасы:
• Аустрия Республикасының ордені
Америка Құрама Штаттары:
• «Ғарышқа ұшқан үшін» NASA медалі (1998)
• Зайыбы — Мұсабаева (Лацис) Виктория Вольдемаровна, 1952 ж. туған, стоматология дәрігері.
• Баласы — Мұсабаев Данияр Талғатұлы, 1975 ж. туған, Қазақстанның ІІМ әскери қызметкері.
• Қызы — Мұсабаева Кәмилә Талғатқызы, 1981 ж. туған.
Айдын Ақанұлы Айымбетов (27.07.1972, Алматы облысы, Талдықорған
12
қаласы, Өтенай ауылы) - Қазақстан ғарышкері, Халық қаһарманы.
Білімі-мектепті алтын медальмен бітірген. 1993 жылы Армавирдегі жоғарғы әскери авиациялық училищені "ұшқыш-истребитель" мамандығы бойынша бітірген.
Әскери қызметі.1993 жылдың мамырынан Қазақстанның Қарулы Күштерінің қатарында қызмет атқарады. Ұшқыш-истребитель. Ғарышкерлер отрядына таңдау алдында Талдықорған қаласы маңындағы авиабазада авиациялық бөлімшенің командирі болып қызмет атқарды. 2009 жылдың желтоқсанынан Қазақстан Республикасының Ұлттық ғарыш агенттiгi төрағасының кеңесшісі, агенттік департментінің директоры. 2011 жылдың наурызынан Сұлтанғазиев атындағы ғарыштық зерттеулер институтында ғарыштық технологияларды ақпараттық-білімдік қамтамасыз ету бөлімінің бастығы. 2012 жылдың көктемінен Астана қаласындағы Оқушылар сарайындағы жас ғарышкерлер мектебінде ұстаздық етеді.
• 1993 жылы алғаш рет ғарышкерлікке өтініш берді.
• Екінші мәрте 2001 жылдың 5 мамырында қайта берді.
• 2002 жылы Ресей-Қазақстан мемлекетаралық бірлескен ғарышқа ұшу келісімі аясында Мәскеу қаласында медициналық комиссиядан өтті.
• 09.11.2002 жылғы Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы ведомствоаралық комиссия мәжілісінде Қазақстан Республикасы ғарышкерлері отрядына кіргізу туралы ұсыныс жасалыынды.
• 12.10.2012 жылғы Қазақстан Республикасы Үкіметінің №1304 қаулысы негізінде Қазақстан Республикасының ғарышкері дәрежесі берілді.
• 26.05.2015 жылы Қазғарыш баспасөз хатшысы Ербол Дәулетов 2015 жылы ғарышкер Айдын Айымбетовті британдық әншінің орнына 2015 жылдың қыркүйегінде ғарышқа жіберу туралы мәселені талқылап жатқандығын хабарлады.
• 2015 жылы 2 қыркүйекте 2-бортинженер ретінде транспорттық пилоттанған «Союз ТМА-18М» кемесінде ЭП-18 саяхаты аясында Байқоңыр ғарыш станциясынан Халықаралық ғарыш станциясына аттанды
• Айдын Айымбетов ғарышта он күн болып, маңызды зерттеулер жүргізген болатын. Халықаралық ғарыш станциясынан оралған Айымбетовті президент Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі күтіп алды.
Марапаттары
Ғарыш кеңістігін игеруге сіңірген аса зор еңбегі, ғарышқа ұшу кезінде көрсеткен батырлығы мен ерлігі үшін Қазақстан Республикасының ғарышкері Айдын Ақанұлы Айымбетовке
• «Халық қаһарманы» атағы (14.10.2015)
13
• Алтын Жұлдыз айрықша ерекшелікбелгісІ
• «Отан» ордені (2015)[2]
Отбасылы. Жұбайының есімі - Лилия. Екібаласы бар: қызы - Диана (2000), ұлы - Әмір (1998).
Ғарышкерлер жайлы қызықты ақпарат.
Ғарышкерлер тамағы Мәскеу облысының Ленин ауданында орналасқан Бирюлев тәжірибе зауытында даярланады. Бұл цехта Гагариннен бастап, күні бүгінге дейінгі ғарышкерлердің бәріне тамақ дайындалады. Алғашқыда ғарышкерлер тамағы 165 граммдық түбекшелерде дайындалыпты. Одан алғаш ауыз тиген Гагарин болыпты. Оған көкте 108 минут болса да, белгіленген тәртіп бойынша тоғыз түрлі тамақ – борщ, котлет қосылған картоп, түрлі шырындар берілген. Технологтар мен конструкторлар ғарыш кемесінде сақталатын тамақтардың көп орын алмауына, оларды сақтау кезінде бұзылмауына және оның өте дәмді болуына бастары қатыпты. Ерлерге күнделікті 3200 килокалория, әйел ғарышкерлерге 2800 килокалория тамақ беріліп отырыпты.
Ғарышқа алғашқы іс-сапарлар ұзақ мерзімді қамтымағандықтан, тамақ мәзірі гомогенді сұйық және қою түрінде түбікшеде беріліп келген. Бертін келе ұшу мерзімінің ұзартылуына байланысты арнайы консервіленген тамақтар ойластырылған. ХХ ғасырдың 70-жылдары үй жағдайында дайындалған сублимерленген азық-түліктер беріле бастаған. Азық-түліктер – 70 градустық суықтықта сақталып, +70 градустық ыстықта жылытылып берілетін болған.
Ғарышкерлердің күндік тамақ мәзірі таңертеңгілік, түстік, кешкілік және қалауы бойынша тәттілер, жеміс-жидектер қосымша берілген. Сүт тағамдары мен әйелдер үшін тәтті тоқаштар беру де ескерілген. Тамақ мәзірлері бірін-бірі қайталамайтын болған. Ғарышқа көтерілетін ұшқышқа өзіне ұнайтын тамақтың алдын-ала дәмін татып көруіне де мүмкіндіктер беріліп отырған. Белгісіз әлемге сапар алдында қай адамның тәбеті бола қойсын, десек те, жерде жүргенде туралған етті ұнататын жан ғарышта рассольникті ұнатып қалатын кездері жиі болады екен. Мұндайда ғарышкерлер қолдарындағы тамақтарын алмастырып жататын сәттері жиі болатын көрінеді. Соңғы уақытта мамандар ғарышқа қияр, қызанақ, апельсин, алма, көк пияз бен сарымсақты көптеп жіберетін болыпты. Бүгінгі таңда ғарышкерлер тамағы үш жылға жарамды етіп жасалады.
1961 жылдан бері ғарышта 400-ден аса адам болыпты. Солардың ішінде МКС-те қызмет істегендерден артық ешкім тәтті тамақ ішіп көрмепті. Халықаралық ғарыш кемесі үшін француз аспазшылары тартылатын көрінеді. Қазір ғарыш көгінде орыс, американ және еуропалық ас мәзірлері тұтынылады екен. Нан-бөлке тағамдарынан үгітілмейтін, ауызға шайнауға ыңғайлы тоқаштар ұсынылады.
Ғарышты игерген 55 жыл ішінде көкке 80 тоннадан астам азық-түлік жіберіліп, 50 мың тамақ түрі дайындалыпты. Орта есеппен әр ғарышкердің түскі
14
асы 18 мың рубльді құрайды екен. Бұл – азық-түліктің ғана шығыны, ал жеткізу шығыны басқа. Ғарыш кемесіне жеткізілетін жүктің әр килограмы 10-нан 20 мың доллар арасында тұрады.
1.3. Ғарыш кеңістігін ластанудан сақтаудың алдын алу жолдары
Ғарыш кеңістігін ластанудан сақтау үшін жер маңындағы кеңістікте жасанды объектілер мөлшерінің құқылық негіздерін реттеуін қадағалайтын бағдарлама қажет.
Бұл бағдарламаның техникалық бөлімі үш бөлімнен тұруы керек. Бірінші бөлімде ғарыш кеңістігінің ластануының қазіргі жағдайы мен болашақ та ғарыш қалдықтарының ғарыш аппараттарымен соқтығысу қауіптілігін бағалауға болжам жасау туралы жұмыстардан тұруы керек. «Ғарыш қалдықтары» фрагменттерін тіркейтін каталогтарды кеңейту үшін бақылау және тіркеу құрал-жабдықтарын дамыту, ғарыш объектілерін бақылау, сол сияқты өлшеу әдістерін, нәтижелерін электронды есептеу машиналарын пайдаланып, қазіргі заманға сай жетілдіру.
Кіші өлшемді фрагменттерді бақылаудың шектеулі мүмкіндіктері кішкентай жарықшақтардың түзілуінің негізгі көздері болып табылатын орбитада ғарыш объектілерінің соқтығысуы модельдеу керек екендігіне әкеледі. Мұндай модельдеу негізінешын соқтығысу жылдамдығына жақын болатындай мұндай кіші фрагменттердің үдеу алуын қамтамсыз ететін қазіргі заманғы жер үстіндегі құрылғыларда эксперименттер мен әдістер жатуы мүмкін. Зерттеу нәтижелері «ғарыш қалдықтары» фрагменттерімен соқтығысуынан болатын әр түрлі конструкциялардың қирау мүмкіндіктерін есептеудің инженерлік әдістері мен теорияларын ойлап шығаруында қолданылу керек.
Орбитадағы кішірек жарықшақтардың мөлшерін бағалау және модельдеу нәтижелерін растау үшін ғарыштық бақылауды да қолдануға болады. Қазіргі кезде ғарыштың техногенді ластануын зерттеу метеорлық жағдайлармен бірге микробөлшектердің орбитальдық станция конструкциясына әсері нәтижесі бойынша және конструкциялық материалдардың үлгілері бар кассеталардың көмегімен жүргізіледі .
Ғарыштағы микрорбөлшектердің сипаттамаларын тиімді өлшеуді пайдалы қосымша жүк ретінде жіберілетін кіші арнаулы серіктер көмегімен жүргізуге болады. Бұл жер маңындағы ғарышты зертеудің метеортехногендік зерттеу ауқымын айтарлықтай кеңейтеді және шығындарды төмендетеді. Техногендік және метеорлық соққылау фактілерін тіркеу серіктің қабықша тәрізді датчик тәрізді үрлемелі қабықшасының секцияларын тескен кезде жүзеге асырылады. Бұл бөлшектердің массасы мен жылдамдығы иондық датчик көмегімен жүзеге асырылады. Борттық ғылыми аппаратурадан алынған ақпарат бірінші өңдеуден өткеннен кейін тіркеліп, серік радиокөрінерлік зонада болған кезде Жерге
15
жіберіледі.
Бағдарламаның екінші бөлімі ғарышты зымырандық-ғарыштық техника фрагменттерімен ластануының алдын алу жұмыстарына арналуы керек. Бұл жағдайда әрқайсысы бірнеше арнаулы серіктерді алмастыра алатынуникальды ғарыштық платформаларды ойлап шығару перспективасы өте маңызды. Басқа маңызды бағыт ресурстардың көбеюі немесе ғарыш аппараттарының жұмыс жасау уақыты болып табылады. Бұл жағдайда бүгінгі уақытқа дейін ғарыш аппараттарының табысты қолданылуы жөіндегі жинақталған әлемдік тәжірибе үміт тудырады.
Халықаралық қарым-қатынас жағдайында осындай ғарыш орбитасында ұзақ уақыт бойы жұмыс істейтін серік-платформалардың қолданылуы қолданбалы есептерді шығаруда керексіз қайталанулардан құтылуға және ғарыштық ұшулардың жалпы санын қысқартуға мүмкіндік береді. Жер маңындағы орбиталардың ластану деңгейін азайту зымыран тасығыштардың ақырғы сатыларында бөлінетін элементтердің жалпы санын азайту немесе толығымен жоюға бағытталған конструкторлық жөндеулердің маңызы зор болмақ.Ғарыш аппараттарының өздігімен және қасақана жасалған жарылыстарын болдырмау арқылы және оларды орбитадан әкету арқылы ғарыштық жарықшақтар санының көбеюін қысқартуға мүмкіндік жасауға болады.
Бақыланатын орбитальдық фрагменттердің 7 мыңының 21% -ін жұмыс істемейтін ғарыш аппараттары құраса, 14%-н –зымыран тасығыштардың пайдаланылған жоғары сатылары және екпінді блоктары құрайды. Бұл жер маңындағы орбиталарда жүз мыңдаған жаңа жарықшақтардың потенциальды көздері болып табылатын үлкен өлшемді және массалы 2500 пассивті объектілер бар екендігін білдіреді. Осыған байланысты оларды ғарыштан алыстату қажеттілігі туады. Пассивті ғарыш объектілерін іздеп, тауып алу қондырғылары болыпробот-манипуляторлармен жабдықталған «Боран» және «Шаттл» орбитальдық кемелері және орбита аралық буксирлерболып табылады. Объектілердің Жерге оралуы орбитальдық кемелердің жүк отсегінде немесе буксир көмегімен тежетілгеннен кейін берілген ауданға автономдық түсу жолымен түсіріледі.
Ғарыштан ғарыш қалдықтарының кіші бөлшектерін жинақтаудың және олапды тазарту жұмыстарын ұйымдастыру күрделі міндет болып табылады. Бүгінгі күнге дейін бұл міндетті шешудің бірнеше жобалары белгілі: бөлшектердің кинетикалық энергиясын жұту үшін кіші жарықшақтардың жолына көпіршікті шардың түзілуі, осыдан кейін олар биікке көиеріле алмай, атмосфераның тығыз қабатына кіреді; бөлшектердің орбитадан ығысуын үдету мақсатында кішірек фрагменттердің лазермен немесе нейтраль бөлшектермен сәулелендіру.
«Ғарыш қалдықтары» өзекті мәселесін шешу ғарышты игеруге қатысатын
16
барлық мемлекетердің алдын да тұрған үлкен бір міндет болып отыр.
Ал ғарыш қалдықтарының әсері қандай? Жер бетінен ғарыш қалдықтары көбінесе Тува, Алтай өңіріне – биік таулы Улаган және Турочан аудандарына құлауда. Ғарыш қалдықтары құлаған өңірлер зымыран темір кесектері қоршаған ортаға зиянын тигізуде.
Адамдардың гептилмен улануы үлкен мәселелер тудыруда. Таза күйіндегі гептилдің у екендігін әркім-ақ біледі.
Әсіресе ең қатерлісі «Протон –К» зымырандарыболыпсаналады. Оның отынбагіне толтырылған 500 тонна гептил көтерілгін бетте түгелдей жаныпкетпей, 2-3 тоннасы ұшып өткен жолындаауа арқылы, желмен жүздеген жергежайылып, топырақ, өсімдік, су көздеріне түседі. Әйгілі Королевтің өзі де гептилді зымырандарға сұйық отынретінде пайдалануға қарсы болғандығыжайдан-жайемес шығар.
Байқоңырмен шектес Ұлытау даласының қай түкпіріне барсаңыз да әр түрлі зымырандардың сынығынан аяқ алып жүру қиын. Бұлар олардың бірінші сатысынан айырылып жерге құлаған бөлшектері. Жалпы біздің облыстық қоршаған ортаны қорғау басқармасына облыс бойныша зымырандар бірінші сатысының бөлшектері құлайтын 39 аудан белгілі. Олар төмен түсіп, құлдилап келе жатқанда сұйық отын ретінде қолданылатын гептил төгіліп-шашалып, ауаны, жер мен суды улайды. Одан тараған уландырғыш заттар төңіректегі 130 елді мекеннің үстінен себелеп өтеді. Осының бәрі алдымен адамдар денсаулығына кері әсерін тигізеді. Соңғы жылдары тұрғындар арасында жүйке, қатерлі ісік аурулары, қан ағару, қан қысымының көтерілуі, кемтар бала туу көбейіп, нәрестелер шетінеу өсіп кетті. Ғарыш техникасының түсті металдарына, қымбат детальдарына қызығып,жинап-терген адамдар түрлі дертке ұшырап, ажал тырнағына ілігіп жатқандар да бар.
Дегенмен, қалай болғанда да ғарыш к
Туылған күні,айы,жылы:11.03.2002 ж.
Мекен-жайы: Атамекен а/ә, «Қоғалы» е/м
Мектебі: «Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі» КММ
Ғылыми жұмыстың тақырыбы:«Шексіз ғарыш әлемі»
Жұмыстың дайындалған бағыты,секциясы: Жер және Космос туралы ғылымдар
Бастаған жылы:2016 жыл
Сыныбы:9
Мақсаты:- Ғарыштың таңғажайып сырларымен танысу;
- Қазіргі заман талабына сай ғылыми - техникалық процестерді игеріп, өз мүмкіндігімді ашу;
- Ғарыш дәуірінің басталуы, оны игерудегі жетістіктер жөнінде танысып, жеке шығармашылығымды кеңейту.
Ұраны: «Дүниенің барлығы сандардан тұрады»
Бағыты: «Ғарыштық техниканы игеру»
Аты-жөні:Булекбаев Сакен
Әкесінің аты:Жақсылықұлы
Туған жылы:09 желтоқсан 1983 жылы
Бітірген оқу орны:Сырдария университеті
Лауазымы:Физика пәнінің мұғалімі
Еңбек өтілі:12 жыл
Пікір
Ж.Сүлейменов атындағы
Бұл жұмыста ғарыш туралы жалпы мәлімет беріліп,ғарыш кеңістігінің ластануы және оның алдын алу жолдарын қарастырған. Еліміздің қазіргі қызу талқысы – EXPO-2017 көрмесінің басты мақсатының бірі – ғарыш кеңістігі мен энергетика саласындағы нанотехнологияны біріге отырып зерттеп, қолданысқа енгізумәселесін зерттеген.
Жұмыс архив деректерінен, интернет желісінің материалдарынан және ұлы ғалымдардың еңбектеріне негізделіп жазылған. Мектеп әкімшілігі Тұрғанбай Даниальдің «Шексіз ғарыш әлемі» тақырыбындағы жұмысын аудандық ғылыми — жобалар сайысына ұсынды.
Жетекшісі: Булекбаев Сакен Жақсылықұлы
Аңдатпа
Зерттеудің өзектілігі – тұлғаның барлық көрсету және шығармашылық ойлау қабілетін дамыту басты факторлардың бірі. Осы жұмыстың арқасында танымдық әрекеттің белсенділігі артады.
Зерттеудің мақсаты :
- Ғарыштың таңғажайып сырларымен танысу;
- Қазіргі заман талабына сай ғылыми - техникалық процестерді игеріп, өз мүмкіндігімді ашу;
- Ғарыш дәуірінің басталуы, оны игерудегі жетістіктер жөнінде танысып, жеке шығармашылығымды кеңейту.
Зерттеудің міндеті:
- Ғарыштың шығуын суреттейтін, түсіндіретін материалдарды тауып және талдау;
- Ғалымдардың басты көзқарастарын көрсету;
Аннотация
Актуальность исследования - развитии творческого мышления по основным фактором работы. Благодаря этой работе развилась познавательная активность.
Цель исследования:
- Знакомство с удивительными тайнами космоса;
- Развитие современных научных и технологических процессов, открытие своих творческих способностей;
- Знакомство с достижениями в развитии космоса.
Задача исследования:
- Анализ и объяснение по найденным материалам и фотографий космоса;
- Показать в своей работе взгляды и доказательство некоторых ученых ;
Abstract
Аctuality research — personality all to specify and to develop ability creative thinking main factors first. At осы patron of work increases cognizableness activity of attempt.
Aim research
- Space amazing to know your secrets;
- Development of modern scientific and technological processes, open their chance;
- The beginning of the Space Age, and get acquainted with the achievements in the development of personal creativityh:
Duty research:
- Describes the origin of space, to find materials that explain and analysis;
- To Specify main looks scientists;
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3 1.Ғарыш ұғымы оның пайда болуы.......................................................................5
1.1.Ғарыш туралы түсінік.............................................................................5
1.2.Ғарышты зерттеуге өз үлесін қосқан ғарышкерлер.............................7
1.3.Ғарышкеңістігін ластанудан сақтаудың алдын алу жолдары .........15
2.Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі ғарыштық әлемі.......................18
2.1.Байқоңыр ғарыш айлағы.......................................................................18
2.2.ЕХРО-2017 көрмесінің ғарыш әлеміне маңыздылығы......................19
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................23
КІРІСПЕ
Әлем – уақыт пен кеңістік бойынша шексіз және өзінің даму процесінде материя қабылдаған нысандары бойынша ақыры жоқ сан алуан бүкіл бар материалдық дүние. Қазіргі түсінік бойынша, Әлемнің жасы 15 млрд жыл шамасында.
Мыңдаған жылдар, ғасырлар бойы адамзат Күнді, Айды, планеталарды және белгілі бір жұлдыздарды ғана бақылап келді. Көптеген аспан шырақтары, барлық қоршаған орта тәрізді, оларға өзгермейтін сияқты болып көрінді. Бірақ, сол ерте заманның өзінде дүниеде бәрі де дамиды деген философтар да болды. Бірінші ғарышнамалық болжамдарды ұсынған ғалымдар (XVIII ғасыр) ғарыштық материяның даму барысында қалайша Күн жүйесінің пайда бола алғанын түсіндіруге тырысты. XX ғасырда эволюция идеясы барлық әлемге таратылды.
Әлем – бұл нақты өмір суретін, уақыт пен кеңістік бойынша шексіз және өзінің дамуы барысында барлық мүмкін болатын пішін қабылдайтын материялық әлем.
Ғылыми жұмыстың өзектілігі.Талай ғасырлар бойы аспан әлеміне көңілі жетіп, қолы жетпеген адам баласы қал-қадірінше оны зерттеуге, тануға, қазір тіпті өзге ғаламшарларды игеруге, сонда барып қоныс тебуге де тырысып келеді. Ғарыш әлеміне қатысты әңгімелер, аспан денелерін, Жұлдыздар, Күн мен Айды, Юпитер мен Сатурнды, Марс пен Шолпанды қолмен ұстап көрмеген бұл бізге ертегідей көрінеді. Бірақ әр ертегіде бір шындық болатыны секілді, қазір әлем ғалымдары бас қатырып жатқан адам баласының болашақта Марс пен Айға көшіп баруы секілді қиял-ғажайып әңгімелердің шындыққа айналуы ғажап емес.
Ғарышты зерттеудегі халықаралық ынтымақтастықтың тамыры сонау Кеңес Одағы кезеңінен бастау алады. Міне, адамзат баласының ғарыш кеңістігін зерттеудегі жетістіктері, ғылыми-техникалық прогрестер, жер бетіндегі барлық халықтардың әлеуметтік-экономикалық жағдайларын жақсартуға жұмсалып келеді. Міне, сондықтан менің ғылыми жұмысымның тақырыбы «Шексіз ғарыш әлемі» деп аталады.
Жұмысымның мақсаты – ғарыштық әлем туралы түсінікті одна әрі ашу, ғарыштық кеңістікті зерттеуде жаңа технологияларды ойластыру және де әрине Байқоңыр ғарыш айлағы туралы айта кету.
Зерттеудің мақсаты:
- Ғарыштың таңғажайып сырларымен танысу, ғарышқа алғашқы қадам, ғылымның адам өміріне қосқан үлесін зерттеу, білу;
- Қазіргі заман талабына сай ғылыми - техникалық процестерді игеріп, өз мүмкіндігімді ашу;
3
- Ғарыш дәуірінің басталуы, оны игерудегі жетістіктер жөнінде танысып, жеке шығармашылығымды кеңейту.
Зерттеудің ғылыми болжамы:
Адам баласы ғарыш көгіне көтеріліп, ашық космосқа жол ашты. Жерді және оның байлығын ғарыш кеңістігінен зерттеудің пайдалы жақтары ойластырылуда. Дүние жүзінің көптеген ғалымдары адамзаттың әрі қарай өмір сүруіне қажетті жетістіктерді ғарыштан табамыз деп болжам жасауда. Сондықтан Қазақстан жастарын ғарыш ғажайыптарын игеруге үйретсе, әлемдік дамуымызға қосар үлесімізде тарихи қадам болар еді.
4
1. Ғарыш ұғымы оның пайда болуы
1.1.Ғарыш туралы түсінік
Ғарыш дегеніміз не?
«Космонавтика» - грек тілінен аударғанда «кеме басқару» деген мағынаны білдіреді екен. Ал осы космос корабльін орбитаға шығару үшін қуатты ракета двигателі және отын қажет, ал ракета жоғары температураға төзімді, жеңіл де берік материалдан болуы тиіс. Негізі осы космос және космосқа ұшу туралы ғылымның негізін қалаған К. Э. Циолковский болатын, ал оның арманын, ойын жүзеге асырған бас конструктор Сергей Павлович Королев басқарған совет ғалымдары мен инженерлер болды. Сондықтан да ғарыш кеңістігін игеру С. П. Королевтың есімімен тығыз байланысты. Жердің тартылыс күшін жеңе отырып, жердің тұңғыш жасанды спутнигі орбитаға 1957 жылы 4 қазанда көтерілді, бұл күн балалар космос дәуірінің басталуы болып есептеледі.
Бұлтсыз ашық түнде аспаннан жыпырлаған сансыз көп жұлдыздарды бар. Олардың кейбірі солғын жарық нүктеге ұқсайды. Енді біреулері бірде күшейіп, бірде әлсіреген алыстағы отқа ұқсайды. Жұлдыздар жерден өте алыс қашықтықта орналасқан. Сондықтан олар біздің көзімізге кішкене жылтыраған ноқат сияқты болып көрінеді. Шынында да олардың әрқайсысы Күнге ұқсас жанып тұрған, орасан зор газ шарлар. Ең ірілері күннен ондаған, тіпті жүздеген есе үлкен. Мөлшері жермен қарайлас шағындары да бар. Жай көзбен қарағанда аспан әлемінен үш мыңға тарта жұлдыз көрінеді. Ал қазіргі замандағы ең жаңа құралдармен есепке алынғандардың саны бірнеше миллион. Ғалымдардың болжауынша, жұлдыздардың жалпы саны әлденеше миллиардтан асып кетеді.
Жерге ең жақын жұлдыз Күн. Оның төңірегінде Жерді қоса есептегенде 9 ірі аспан денесі айналып жүреді. Олар планета депаталады. (планета грекшеадасушы жұлдыз депаталады).
Планеталар өзінен жарық шығармайтын салқын денелер. Дегенмен түнгі аспанда олар да жұлдыз сияқты жылтырап көрінеді. Планетаның олай көрінуі бетіне түскен күн сәулесінің шағылысуынан болады. Өз кезегінде планеталардың төңірегінде олардың серіктері айналып жүреді. Жердің серігі – Ай
Ғарыш – ғаламның астрономиялы анықтамасының синонимі. Кейде Ғарыш ұғымына Жер және оның атмосферасы енбей қалады. Ғарыш «Жер төңірегіндегі» кеңістікті қамтитын жақын Ғарыш және жұлдыздар мен галактикалар, т.б. кеңістігін қамтитын алыс Ғарыш болып ажыратылады.
Ғарыш алаңы немесекосмодром ғарыштық аппараттарды (ҒА) құрастыруға,
5
сынауға және ұшыруға арналған ғимараттар мен техникалық құралдар орналасқан жер. Ғарыш алаңының бастынысандарына: технологиялық позиция, старттық жөне командалық өлшеу кешен-деріжатады. Әрнысан күрделі жабдықтар кешені мен олар орналасқан күрылыстардан тұрады.
Ғарыш алаңының жабдыктары арнайы технологиялық және жалпы технологиялық жабдықтарға ажыратылады. Ракета тасығыш (РТ) пен ғарыштық аппаратты (ҒА) тасымалдауға, құрастыруға, сынауға, ұшыру жүйесіне орнатуға, жанар май құйып, ұшуға дайындайтын және үшұды басқаратын жабдықтар арнайы технологиялық жабдықтарға жатады. Ал электр энергиясын беретін, жарықтандыру, жылыту, желдету, өрт сөндіру, герметикаландыру, байланыс жүйесі, сумен жабдықтау, лифт, қашықтан автоматты басқару жүйелері жалпы техникалық жабдықтар тобына енеді. Техникалық позиция жалпы техника арнайы технологиялық жабдықтар орналасқан және РТ мен ҒА-ны тасымаддап әкелуге арналған жолы бар алаңнан, оларды қабылдауға, сақтауға, құрастыруға, сынауға арналған кешеннен түрады.
Сонымен қатар құрастыру-сынау корпусы, қосалқы трансформатор стансасы, қызмет үйлері, т.б. болады. Старттық кешен ҒА-ны старттық алаңға жеткізуге, үшырғыш жүйеге орнату, сынау, жанар май құю, ұшатын бағытқа бағдарлау және үшыру процестерін іске асыратын арнайы технологиялық және жалпы техникалық жабдықтар орналасқан кешеннен және алаңнан қүралады. Старттық кешендегі арнайы технологиялық жабдықтар жылжымалы немесе орнықты болып бөлінеді. Орнықты старттық кешен қүрамында үшыру қүрылыстары, жайқайтарғыш жүйе, жылжымалы мұнара қозғалатын рельстік жол, командалық пункт, РТ-ға жанар май құю жабдықтары, трансформатор стансасы., тоңазытқыш қондырғысы, градирня және бүркуіш бассейн, өрт сөндіруге арналған су резервуары, әкімшілік және қызмет үйлері, т.б. болады.
Командалық өлшеу кешені РТ-ның траекториясын аныктау, ҒА бортындағы қызмет жүйелерін іске қосу бұйрықтарын беру, телеметриялық ақпарат қабылдау, ғарышкерлермен байланыс жасау, теледидарлық кескін қабылдау және оны теледидарлық жүйемен тарату жұмыстарын орындайды.Сонымен катар ол траекториялық өлшеулерді үйлестіру-есептеу орталығына беріп отырады. Командалық өлшеу кешенінің құрамында радио-телеметриялық стансасы, радиоқабылдағыш және таратқыш кұрылғылар, антенналық қондырғылар, кабыдданған ақпараттарды автоматты түрде өңдейтін компьютерлер, уақыт қызметі, байланыс құралдары, т.б. болады.
Дүние жүзіндегі аса ірі ғарыш алаңдары Қазакстанда (Байқоңыр) және АҚШ-та (Шығыс сынақ полигоны, Флорида штаты) орналасқан.
Байқоңыр Ғарыштардың ең алғашқысы. Ал ғарышкелер әскери ұшқыштар мен ұшқыш-сынактар қатарынан таңдалып алынды. Өйткені ғарышқа ұшуға кажетті қасиеттер (үшу шеберлігінің жоғары деңгейде болуы, апатқа ұшырау жағдайында жылдам шешім кдбылдауы, шу, діріл, үдеу, т.б. әр түрлі факторларға төзімді болуы, бақылау жұмыстарын жүргізіп, оны қорытындылай білуі, т.б.) осындай мамандықка лайықты еді.
1.2 Ғарышты зерттеуге өз үлесін қосқан ғарышкерлер
Космонавтика, әлемдік ғылыми-техникалық прогрестің негізгі өнімі бола отырып, өзі-де әлемдік шаруашылықтың басқа салаларына маңызы жағынан баға жетпес және көлемі жағынан теңдесіз жаңа материалдар, технологиялар мен ғылыми әзірлемелер, ағынын үздіксіз бере отырып, адамзаттың тұрақты дамуна айтарлықтай үлес қоса отырып, осы прогрестің қуатты қозғалтқышына айналды.
Қазіргі кезеңде ғарыштық қызмет және оның ғылыми-өндірістік базасы әмбебап заңдылықтар мен даму үрдістеріне бағынатын ғаламдық экономиканың табиғи қызмет ететін саласына айналып отыр.Бұл ретте ғаламдық экономиканың ғарыштық секторы қарқынды әрі тұрақты дамуын көрсетіп отыр, бұл ғарыштық технологияларды әскери саладан азаматтық салаға қуатты трансферттеу процестеріне және соның негізінде ғарыш индустриясы мен әзірлемелерімен байланысты тұтастай коммерциялық қызметтер кешені негізінде дамуына байланысты.
Мұның барлығы тұтастай алғанда ғарыш қызметін коммерцияландыруға және ғарыш өнеркәсібінің, ғарыштық өнімдерді, технологиялар мен қызметтерді әзірлеу мен өткізудің қарқынды өсуіне ықпал етеді, бұл, өз кезегінде, түрлі-деңгейлерде: ғаламдық, аймақаралық, мемлекетаралықжәне ұлттық деңгейлердегі салалық бәсекелестіктің күшеюіне қатты серпін береді.Әлемдікғарыштық нарық өз кезегінде жоғары технологиялардың әлемдік нарығыны, ірі әрі тез дамушы сегменті болып табылады. Қазіргі экономикалық пргрестің басты қозғалтқышы болып, микроэлектроника, цифрлі және, ақпараттық жүйелер, бағдарламалық қамтамасыз ету, байланыс және телекоммуникация, жаңа композиттік материалдар және т.б. саласындағы инновациялық технологиялар саналатындығы белгілі. Бұл әзірлемелердің көпшілігі бастауын ғарыш индустриясының түрлі салаларынан алады және қазіргі тіршілік әрекетінің алуан түрлі салаларына айтарлықтай әсерін тигізеді.Ғарыштық әзірлемелердің едәуір бөлігі құпия күйінде қалатындығы және ұлттық қауіпсіздік саласында ғана мемлекеттік саясат жүргізуіне жататындығы белгілі.
Осылайша, ғарыштық қызмет – қазірдің өзінде әр түрлі елдер мен әлем аймақтарының экономикасына айтарлықтай үлес қосып отырған келешегі зор қызмет саласы. Оның ерекше белгісі ғарыш кеңістігін игерудегі жедел қарқындылық пен практикалық экономикалық нәтижелер алудағы салыстырмалы жылдамдық болып табылады.
Ғарышкер, астронавт (Батыс елдеріндегі баламасы: астро... және nбutēs – теңізде жүзуші).), космонавт (ТМДелдерінде - Космонавт: грек. kosmos –ғарыш және nautes – теңіз жүзушісі) – ғарышқа ұшу кезінде ғарыштық техниканы сынақтан өткізетін әрі оны пайдаланатын адам; адамның ғарышқа ұшуынан кейін (1961) пайда болған мамандық. Алғашқы ғарышкерлер әскери ұшқыштар мен ұшқыш-сынақшылар қатарынан таңдалып алынды. Өйткені ғарышқа ұшуға қажетті қасиеттер (ұшу шеберлігінің жоғары деңгейде болуы, апатқа ұшырау жағдайында жылдам шешім қабылдауы, шу, діріл, үдеу, т.б. әр түрлі факторларға төзімді болуы, бақылау жұмыстарын жүргізіп, оны қорытындылай білуі, т.б.) осындай мамандыққа лайықты еді.
Кейінірек КСРО-да да, АҚШ-та да ғарыштық кеме экипажына қажетті арнайы білімі бар инженерлер мен ғалымдарды қоса бастады. Ғарышкерлерді дайындау ісі бұрынғы КСРО-да 1960 ж., ал АҚШ-та 1959 ж. және 1962 ж. жүргізіле басталды. Тұңғыш ғарышкер Юрий Гагариннен (1961) ғарышқа ұшты. Қазақ ғарышкерлері Тоқтар Әубәкіров (1991), Талғат Мұсабаев (1994, 1998, 2001), Айдын Айымбетов (2015) .
Гагарин Юрий Алексеевич (9 наурыз 1934 жылы, Гжат (қазіргі Гагарин) ауданы Клушино ауылы Смоленск облысы — 27 наурыз 1968 жылы, Владимир облысы) – КСРО ұшқыш-ғарышкері, Кеңес Одағы батыры, ғарыш кеңістігіне сапар жасаған ең бірінші адам, полковник (1963), Кеңес Одағының Батыры (1961).
• 1961 жылы 12 сәуірде Восток ғарыш кемесімен Байқоңыр ғарыш алаңынан тарихта тұңғыш рет ғарышқа ұшты. Ол Жерді айналып ұшып, 1 сағат 48 минуттан кейін Жерге қайта қонды.
• 1951 жылы Мәскеу маңындағы Люберцы қаласыңдағы қолөнер училищесін, 1955 ж. Саратов индустрия техникумын бітірген.
• 1955 жылдан Кеңес Армиясы катарында.
• 1-Чкалов әскери-авиац. ұшқыштар училищесінбітіргеннен (1957) кейін Солтүстік флоттың жойғыш авиациялық бөлімдерінде қызмет етті.
• 1961 жылдан ғарышкерлер отрядының командиріболды.
• 1961 ж. 12 сәуірде тарихта тұңғыш рет"Восток" ғарыш кемесімен Байкоңыр ғарыш алаңынан ғарышқа ұшты. Бұдан кейінол ұшқыш-ғарышкер ретінде өзінің ұшу шеберлігінжетілдіріп, ғарышкерлерді үйретіп - жаттықтыру ісінетікелейараласып, ғарыш кемелерінің ұшу процесін басқаруға қатынасып отырды.
• 1968 ж. Әскери-әуе инженерлікакадемиясынбітірді.
• 1964 -68 ж. Ғарышкерлерді даярлау орталығы бастығының орынбасарыболды. Олбірнешеелдердеболып қайтты.
• Гагарин ұшақпен жаттығу кезінде қаза тапты (Владимир обл. Киржак ауд.Новоселово селоның маңында).
• Мәйітінің күлі Мәскеудің Қызыл алаңындағы Кремль қабырғасына қойылған.
Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров (27 шілде 1946 жыл, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысы, Қазақстан) — қазақтан шыққан тұңғыш ғарышкер, ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры (1988), Қазақстан Республикасының Халық қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры.
• Ресей Федерациясындағы Армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін (1969), Авиация институтынбітірген (1979).
• 1962 – 1965 жылыТеміртау құйма-механика зауытында токарь болды, есімі облыстың Құрмет кітабына алтын әріппен жазылды (1964).
• 1969 – 1975 жылы Кеңес Одағы Әскери-әуе күштерінің Қиыр шығыс әскери округінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилья командирініңорынбасары.
• 1975 – 1976 жылы Мәскеу ұшқыштар-сынақшылар мектебін, Мәскеу авиация институтынбітірген (1979).
• 1976 – 1992 жылы Мәскеудегі А.Микоян атындағы Тәжірибелік конструкторлық бюроның ұшқыш-сынақшысы міндеттерін атқарды.
• 1988 жылы Кеңес одағында тұңғыш рет әуеде ұшаққа 2 ретжанармай құйдыру арқылы солтүстік полюске ұшу сапарынерлікпенорындады.
• 1989 жылы 1-болып, авиатасушы крейсердің алаңқайшасына «МиГ-29к» реактивті ұшағын үлкен шеберлікпен дәл қондырды. Сондай-ақ, олреактивті ұшақтың 50-ден аса жаңа түрін сынақтан өткізді.
• 1990 жылы ғарышкерлер құрамына алынды.
• 1991 жылы 2 сәуірде Кеңес Одағы Ғарышкерлер даярлау орталығында ғарышқа ұшу дайындығына кірісіп, сол жылы 2 қазанда Байқоңырдан «Союз ТМ-13» кемесімен ғарышқа ұшты. Ғарыш кемесі жер төңірегіндегі «Мир» орбиталық кешенімен түйісті. Онда ол өзге ғарышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары және Арал туған аймағы бойынша ғылыми-зертуған жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нәтижесінде Арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болу процесі, сол зиянды аэрозолдардың Қазақстан мен Ресей аймақтарына таралуының ғарыштық суреттері алынды. Сондай-ақ, Қазақстан аумағындағы атмосфераны және жер бетін зерттеу, жұлдызды аспан астрофизика бақылау жұмыстары да ойдағыдай
9
өтті. 1991 жылы 10 қазанда Жерге оралды. Ғарыштан оралған соң Қазақстандағы ғарыштық даярлығын зерттеулердің негізін қалауға, отандық Қарулы Күштердің әскери даярлығын жетілдіруге, әскери-патриоттық тәрбие жұмыстарын жолға қоюға белсене араласты.
• 1992 – 1993 жылы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 1-орынбасары
• 1993 – 1994 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық аэроғарыштық агенттігінің бас директоры – Ғылым және жаңа технология министрінің орынбасары
• 1994 – 95 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты – Қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы болды.
• 1996 жылдан Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі.
• 2001 жылы №44 Қызылорда сайлауокругібойынша Қазақстан Республикасы Парламентінің мәжілісіне депутат болыпсайланды. Қызылорда қаласының құрметті азаматы.
• Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12 шақырылым депутаты, ҚР Жоғарғы Кеңесінің 13 шақырым депутаты, Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің 3-ші шақырылым депутаты болып сайланған.
• 1991 Ю.А. Гагарин атындағы ғарышкер дайындау орталығында әзірлігін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «Союз ТМ» ғарыш кемесінде және «Мир» орбиталдыкешеніндесынаушы ғарышкер-ұшқышы жылдамдатылған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті.
• 1991 жылы қазанның 2-інде Тоқтар Әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, Александр Волков және аустрия ғарышкері Франц Фибөк, «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. Аптабойы «Мир» орбиталдыкешенінде жұмыс істеді.
• 1991 жылы қазанның 10-ында Тоқтар Әубәкіров, Анатолий Арцебарский, аустрия ғарышкері Франц Фибөк «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен Жерге қайтып қонды. Ғарышта өткізген мерзімі — 7 күн 22 сағат 13 минут.
Марапаттары
Қазақстанның:
• «Халық қаһарманы»атағы
• «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы
• «Отан» ордені (1995)
Кеңес Одағының:
• «Знак Почета» (Құрмет Белгісі) ордені (1987)
• «Герой Советского Союза» (Кеңес одағының батыры) атағы (1988),
• «Золотая Звезда» (Алтын Жұлдыз) медалі (1988)
• «Ленин» ордені (1988),
• «Заслуженный Летчик-испытатель КСРО» (КСРО-ға еңбек сіңірген сынақшы ұшқыш) (1990)
• «Летчик-космонавт КСРО» (КСРО ғарышкер-ұшқышы) (1991)
• «Октябрьская революция» (Қазан төңкерісі) ордені (1991)
Австрия Республикасының:
• «Алтын Крест» ордені 1988)
• «Алтын Крест» ордені (1993)
Талғат Амангелдіұлы Мұсабаев — қазақтың 2-ші, ал әлемнің 309-шы ғарышкері, техника ғылымдарының докторы (2008), авиация генерал-лейтенанты (2007). ҚРИнвестициялар және даму министрлігінің Аэроғарыш комитеті төрағасы.
• 1951 ж. қаңтардың 7-сінде Алматыоблысы Жамбыл ауданының Қарғалыауылында туған.
• 1974 ж. — Рига азаматтық авиация инженерлеріинститутынбітірген, инженер.
• 1974 ж. сәуірдің 1-інен — Бұрындай әуе кәсіпорнында кезекті инженер.
• 1975—84 жж. — әуе кәсіпорындарында саяси-тәрбие қызметінде.
• 1984 ж. — Алматы әуе клубында оқу бітірген.
• 1986 ж. — ұшқыш даярлауынбітіріп азаматтық авиациясының пилоты деген куәлігін алған.
• 1987—1990 жж. азаматтық авиациясында ұшқыш, ұшақ командирі қызметтерін атқарған.
• 1991 ж. бастап ғарышқа ұшуға даярлануында. Әскери әуе күштерінде. Қосалқы ғарышкер есебіндеекінші экипаждардың мүшелігінде болған.
• 2001—05 жж. Ресей ғарыш мекемесінде.
• 2005 ж. «Бәйтерек» акционерлік қоғамының (Қазақстан-Ресей бірлескен кәсіпорны) Бас директоры.
• 2007 ж. ақпан — Қазақстанның әуе-ғарыш агенттігінің директоры.
• 2007 ж. сәуірдің 11-інен — Қазақстанның ұлттық ғарыш агенттігінің төрағасы.
• 2014 ж. тамыздың 13-інен Үкімет басшысының азаматтық авация және ғарыш қызметі мәселелері жөніндегі штаттантыс кеңесшісі.
• 2014 ж. тамыздың 21-інен Қазақстан РеспубликасыИнвестициялар және даму министрлігінің Аэроғарыш комитетінің төрағасы
• 1994 ж. ғарышқа 1-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-19) 126 күн ғарышта өткізген.
11
• 1998 ж. ғарышқа 2-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-27) 208 күн ғарышта өткізген. Гиннестің үздік табыстар кітабында бір айдың ішінде 5 рет не бары 30 сағат 8 минут ұзақтығымен ашық ғарышқа шыққанны жазылып алынған. Ұшқанда американ ғарышкері Л. Эйартс пен ресей ғарышкері (шуваш ұлтынының өкілі) Николай Бударинмен бірге. Қонғанда ресей ғарышкерлері Николай Бадурин мен Юрий Батуринменбірге.
• 2001 ж. ғарышқа 3-ші рет ұшқанда (Союз ТМ-32) 8 күн ғарышта өткізген.
Әскери атағы - запастағы РФ ӘӘК генерал-майоры, ҚР авиация генерал-лейтенанты (2007 жылдан).
Хоббиі - фортепианода, гитарадаойнау, ән айту.
Марапаттары
Союз ТМ-32 экипажы - Деннис Тито (Dennis Tito), Талғат Мұсабаев, Юрий Батурин
Қазақстан Республикасы:
• «Халық қаһарманы» атағы (1995)
• «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы (1995)
• «Отан» ордені (1998)
• «Барыс» 1-ші дәрежелі ордені
• «Астана» медалі (1999)
РесейФедерациясы:
• «Дружба народов» ордені (1991)
• «Герой Российской Федерации» атағы (1994)
• «Лётчик-Космонавт РФ» (1994)
• «За заслуги перед Отечеством» 2-ші дәрежелі ордені
АустрияРеспубликасы:
• Аустрия Республикасының ордені
Америка Құрама Штаттары:
• «Ғарышқа ұшқан үшін» NASA медалі (1998)
• Зайыбы — Мұсабаева (Лацис) Виктория Вольдемаровна, 1952 ж. туған, стоматология дәрігері.
• Баласы — Мұсабаев Данияр Талғатұлы, 1975 ж. туған, Қазақстанның ІІМ әскери қызметкері.
• Қызы — Мұсабаева Кәмилә Талғатқызы, 1981 ж. туған.
Айдын Ақанұлы Айымбетов (27.07.1972, Алматы облысы, Талдықорған
12
қаласы, Өтенай ауылы) - Қазақстан ғарышкері, Халық қаһарманы.
Білімі-мектепті алтын медальмен бітірген. 1993 жылы Армавирдегі жоғарғы әскери авиациялық училищені "ұшқыш-истребитель" мамандығы бойынша бітірген.
Әскери қызметі.1993 жылдың мамырынан Қазақстанның Қарулы Күштерінің қатарында қызмет атқарады. Ұшқыш-истребитель. Ғарышкерлер отрядына таңдау алдында Талдықорған қаласы маңындағы авиабазада авиациялық бөлімшенің командирі болып қызмет атқарды. 2009 жылдың желтоқсанынан Қазақстан Республикасының Ұлттық ғарыш агенттiгi төрағасының кеңесшісі, агенттік департментінің директоры. 2011 жылдың наурызынан Сұлтанғазиев атындағы ғарыштық зерттеулер институтында ғарыштық технологияларды ақпараттық-білімдік қамтамасыз ету бөлімінің бастығы. 2012 жылдың көктемінен Астана қаласындағы Оқушылар сарайындағы жас ғарышкерлер мектебінде ұстаздық етеді.
• 1993 жылы алғаш рет ғарышкерлікке өтініш берді.
• Екінші мәрте 2001 жылдың 5 мамырында қайта берді.
• 2002 жылы Ресей-Қазақстан мемлекетаралық бірлескен ғарышқа ұшу келісімі аясында Мәскеу қаласында медициналық комиссиядан өтті.
• 09.11.2002 жылғы Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы ведомствоаралық комиссия мәжілісінде Қазақстан Республикасы ғарышкерлері отрядына кіргізу туралы ұсыныс жасалыынды.
• 12.10.2012 жылғы Қазақстан Республикасы Үкіметінің №1304 қаулысы негізінде Қазақстан Республикасының ғарышкері дәрежесі берілді.
• 26.05.2015 жылы Қазғарыш баспасөз хатшысы Ербол Дәулетов 2015 жылы ғарышкер Айдын Айымбетовті британдық әншінің орнына 2015 жылдың қыркүйегінде ғарышқа жіберу туралы мәселені талқылап жатқандығын хабарлады.
• 2015 жылы 2 қыркүйекте 2-бортинженер ретінде транспорттық пилоттанған «Союз ТМА-18М» кемесінде ЭП-18 саяхаты аясында Байқоңыр ғарыш станциясынан Халықаралық ғарыш станциясына аттанды
• Айдын Айымбетов ғарышта он күн болып, маңызды зерттеулер жүргізген болатын. Халықаралық ғарыш станциясынан оралған Айымбетовті президент Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі күтіп алды.
Марапаттары
Ғарыш кеңістігін игеруге сіңірген аса зор еңбегі, ғарышқа ұшу кезінде көрсеткен батырлығы мен ерлігі үшін Қазақстан Республикасының ғарышкері Айдын Ақанұлы Айымбетовке
• «Халық қаһарманы» атағы (14.10.2015)
13
• Алтын Жұлдыз айрықша ерекшелікбелгісІ
• «Отан» ордені (2015)[2]
Отбасылы. Жұбайының есімі - Лилия. Екібаласы бар: қызы - Диана (2000), ұлы - Әмір (1998).
Ғарышкерлер жайлы қызықты ақпарат.
Ғарышкерлер тамағы Мәскеу облысының Ленин ауданында орналасқан Бирюлев тәжірибе зауытында даярланады. Бұл цехта Гагариннен бастап, күні бүгінге дейінгі ғарышкерлердің бәріне тамақ дайындалады. Алғашқыда ғарышкерлер тамағы 165 граммдық түбекшелерде дайындалыпты. Одан алғаш ауыз тиген Гагарин болыпты. Оған көкте 108 минут болса да, белгіленген тәртіп бойынша тоғыз түрлі тамақ – борщ, котлет қосылған картоп, түрлі шырындар берілген. Технологтар мен конструкторлар ғарыш кемесінде сақталатын тамақтардың көп орын алмауына, оларды сақтау кезінде бұзылмауына және оның өте дәмді болуына бастары қатыпты. Ерлерге күнделікті 3200 килокалория, әйел ғарышкерлерге 2800 килокалория тамақ беріліп отырыпты.
Ғарышқа алғашқы іс-сапарлар ұзақ мерзімді қамтымағандықтан, тамақ мәзірі гомогенді сұйық және қою түрінде түбікшеде беріліп келген. Бертін келе ұшу мерзімінің ұзартылуына байланысты арнайы консервіленген тамақтар ойластырылған. ХХ ғасырдың 70-жылдары үй жағдайында дайындалған сублимерленген азық-түліктер беріле бастаған. Азық-түліктер – 70 градустық суықтықта сақталып, +70 градустық ыстықта жылытылып берілетін болған.
Ғарышкерлердің күндік тамақ мәзірі таңертеңгілік, түстік, кешкілік және қалауы бойынша тәттілер, жеміс-жидектер қосымша берілген. Сүт тағамдары мен әйелдер үшін тәтті тоқаштар беру де ескерілген. Тамақ мәзірлері бірін-бірі қайталамайтын болған. Ғарышқа көтерілетін ұшқышқа өзіне ұнайтын тамақтың алдын-ала дәмін татып көруіне де мүмкіндіктер беріліп отырған. Белгісіз әлемге сапар алдында қай адамның тәбеті бола қойсын, десек те, жерде жүргенде туралған етті ұнататын жан ғарышта рассольникті ұнатып қалатын кездері жиі болады екен. Мұндайда ғарышкерлер қолдарындағы тамақтарын алмастырып жататын сәттері жиі болатын көрінеді. Соңғы уақытта мамандар ғарышқа қияр, қызанақ, апельсин, алма, көк пияз бен сарымсақты көптеп жіберетін болыпты. Бүгінгі таңда ғарышкерлер тамағы үш жылға жарамды етіп жасалады.
1961 жылдан бері ғарышта 400-ден аса адам болыпты. Солардың ішінде МКС-те қызмет істегендерден артық ешкім тәтті тамақ ішіп көрмепті. Халықаралық ғарыш кемесі үшін француз аспазшылары тартылатын көрінеді. Қазір ғарыш көгінде орыс, американ және еуропалық ас мәзірлері тұтынылады екен. Нан-бөлке тағамдарынан үгітілмейтін, ауызға шайнауға ыңғайлы тоқаштар ұсынылады.
Ғарышты игерген 55 жыл ішінде көкке 80 тоннадан астам азық-түлік жіберіліп, 50 мың тамақ түрі дайындалыпты. Орта есеппен әр ғарышкердің түскі
14
асы 18 мың рубльді құрайды екен. Бұл – азық-түліктің ғана шығыны, ал жеткізу шығыны басқа. Ғарыш кемесіне жеткізілетін жүктің әр килограмы 10-нан 20 мың доллар арасында тұрады.
1.3. Ғарыш кеңістігін ластанудан сақтаудың алдын алу жолдары
Ғарыш кеңістігін ластанудан сақтау үшін жер маңындағы кеңістікте жасанды объектілер мөлшерінің құқылық негіздерін реттеуін қадағалайтын бағдарлама қажет.
Бұл бағдарламаның техникалық бөлімі үш бөлімнен тұруы керек. Бірінші бөлімде ғарыш кеңістігінің ластануының қазіргі жағдайы мен болашақ та ғарыш қалдықтарының ғарыш аппараттарымен соқтығысу қауіптілігін бағалауға болжам жасау туралы жұмыстардан тұруы керек. «Ғарыш қалдықтары» фрагменттерін тіркейтін каталогтарды кеңейту үшін бақылау және тіркеу құрал-жабдықтарын дамыту, ғарыш объектілерін бақылау, сол сияқты өлшеу әдістерін, нәтижелерін электронды есептеу машиналарын пайдаланып, қазіргі заманға сай жетілдіру.
Кіші өлшемді фрагменттерді бақылаудың шектеулі мүмкіндіктері кішкентай жарықшақтардың түзілуінің негізгі көздері болып табылатын орбитада ғарыш объектілерінің соқтығысуы модельдеу керек екендігіне әкеледі. Мұндай модельдеу негізінешын соқтығысу жылдамдығына жақын болатындай мұндай кіші фрагменттердің үдеу алуын қамтамсыз ететін қазіргі заманғы жер үстіндегі құрылғыларда эксперименттер мен әдістер жатуы мүмкін. Зерттеу нәтижелері «ғарыш қалдықтары» фрагменттерімен соқтығысуынан болатын әр түрлі конструкциялардың қирау мүмкіндіктерін есептеудің инженерлік әдістері мен теорияларын ойлап шығаруында қолданылу керек.
Орбитадағы кішірек жарықшақтардың мөлшерін бағалау және модельдеу нәтижелерін растау үшін ғарыштық бақылауды да қолдануға болады. Қазіргі кезде ғарыштың техногенді ластануын зерттеу метеорлық жағдайлармен бірге микробөлшектердің орбитальдық станция конструкциясына әсері нәтижесі бойынша және конструкциялық материалдардың үлгілері бар кассеталардың көмегімен жүргізіледі .
Ғарыштағы микрорбөлшектердің сипаттамаларын тиімді өлшеуді пайдалы қосымша жүк ретінде жіберілетін кіші арнаулы серіктер көмегімен жүргізуге болады. Бұл жер маңындағы ғарышты зертеудің метеортехногендік зерттеу ауқымын айтарлықтай кеңейтеді және шығындарды төмендетеді. Техногендік және метеорлық соққылау фактілерін тіркеу серіктің қабықша тәрізді датчик тәрізді үрлемелі қабықшасының секцияларын тескен кезде жүзеге асырылады. Бұл бөлшектердің массасы мен жылдамдығы иондық датчик көмегімен жүзеге асырылады. Борттық ғылыми аппаратурадан алынған ақпарат бірінші өңдеуден өткеннен кейін тіркеліп, серік радиокөрінерлік зонада болған кезде Жерге
15
жіберіледі.
Бағдарламаның екінші бөлімі ғарышты зымырандық-ғарыштық техника фрагменттерімен ластануының алдын алу жұмыстарына арналуы керек. Бұл жағдайда әрқайсысы бірнеше арнаулы серіктерді алмастыра алатынуникальды ғарыштық платформаларды ойлап шығару перспективасы өте маңызды. Басқа маңызды бағыт ресурстардың көбеюі немесе ғарыш аппараттарының жұмыс жасау уақыты болып табылады. Бұл жағдайда бүгінгі уақытқа дейін ғарыш аппараттарының табысты қолданылуы жөіндегі жинақталған әлемдік тәжірибе үміт тудырады.
Халықаралық қарым-қатынас жағдайында осындай ғарыш орбитасында ұзақ уақыт бойы жұмыс істейтін серік-платформалардың қолданылуы қолданбалы есептерді шығаруда керексіз қайталанулардан құтылуға және ғарыштық ұшулардың жалпы санын қысқартуға мүмкіндік береді. Жер маңындағы орбиталардың ластану деңгейін азайту зымыран тасығыштардың ақырғы сатыларында бөлінетін элементтердің жалпы санын азайту немесе толығымен жоюға бағытталған конструкторлық жөндеулердің маңызы зор болмақ.Ғарыш аппараттарының өздігімен және қасақана жасалған жарылыстарын болдырмау арқылы және оларды орбитадан әкету арқылы ғарыштық жарықшақтар санының көбеюін қысқартуға мүмкіндік жасауға болады.
Бақыланатын орбитальдық фрагменттердің 7 мыңының 21% -ін жұмыс істемейтін ғарыш аппараттары құраса, 14%-н –зымыран тасығыштардың пайдаланылған жоғары сатылары және екпінді блоктары құрайды. Бұл жер маңындағы орбиталарда жүз мыңдаған жаңа жарықшақтардың потенциальды көздері болып табылатын үлкен өлшемді және массалы 2500 пассивті объектілер бар екендігін білдіреді. Осыған байланысты оларды ғарыштан алыстату қажеттілігі туады. Пассивті ғарыш объектілерін іздеп, тауып алу қондырғылары болыпробот-манипуляторлармен жабдықталған «Боран» және «Шаттл» орбитальдық кемелері және орбита аралық буксирлерболып табылады. Объектілердің Жерге оралуы орбитальдық кемелердің жүк отсегінде немесе буксир көмегімен тежетілгеннен кейін берілген ауданға автономдық түсу жолымен түсіріледі.
Ғарыштан ғарыш қалдықтарының кіші бөлшектерін жинақтаудың және олапды тазарту жұмыстарын ұйымдастыру күрделі міндет болып табылады. Бүгінгі күнге дейін бұл міндетті шешудің бірнеше жобалары белгілі: бөлшектердің кинетикалық энергиясын жұту үшін кіші жарықшақтардың жолына көпіршікті шардың түзілуі, осыдан кейін олар биікке көиеріле алмай, атмосфераның тығыз қабатына кіреді; бөлшектердің орбитадан ығысуын үдету мақсатында кішірек фрагменттердің лазермен немесе нейтраль бөлшектермен сәулелендіру.
«Ғарыш қалдықтары» өзекті мәселесін шешу ғарышты игеруге қатысатын
16
барлық мемлекетердің алдын да тұрған үлкен бір міндет болып отыр.
Ал ғарыш қалдықтарының әсері қандай? Жер бетінен ғарыш қалдықтары көбінесе Тува, Алтай өңіріне – биік таулы Улаган және Турочан аудандарына құлауда. Ғарыш қалдықтары құлаған өңірлер зымыран темір кесектері қоршаған ортаға зиянын тигізуде.
Адамдардың гептилмен улануы үлкен мәселелер тудыруда. Таза күйіндегі гептилдің у екендігін әркім-ақ біледі.
Әсіресе ең қатерлісі «Протон –К» зымырандарыболыпсаналады. Оның отынбагіне толтырылған 500 тонна гептил көтерілгін бетте түгелдей жаныпкетпей, 2-3 тоннасы ұшып өткен жолындаауа арқылы, желмен жүздеген жергежайылып, топырақ, өсімдік, су көздеріне түседі. Әйгілі Королевтің өзі де гептилді зымырандарға сұйық отынретінде пайдалануға қарсы болғандығыжайдан-жайемес шығар.
Байқоңырмен шектес Ұлытау даласының қай түкпіріне барсаңыз да әр түрлі зымырандардың сынығынан аяқ алып жүру қиын. Бұлар олардың бірінші сатысынан айырылып жерге құлаған бөлшектері. Жалпы біздің облыстық қоршаған ортаны қорғау басқармасына облыс бойныша зымырандар бірінші сатысының бөлшектері құлайтын 39 аудан белгілі. Олар төмен түсіп, құлдилап келе жатқанда сұйық отын ретінде қолданылатын гептил төгіліп-шашалып, ауаны, жер мен суды улайды. Одан тараған уландырғыш заттар төңіректегі 130 елді мекеннің үстінен себелеп өтеді. Осының бәрі алдымен адамдар денсаулығына кері әсерін тигізеді. Соңғы жылдары тұрғындар арасында жүйке, қатерлі ісік аурулары, қан ағару, қан қысымының көтерілуі, кемтар бала туу көбейіп, нәрестелер шетінеу өсіп кетті. Ғарыш техникасының түсті металдарына, қымбат детальдарына қызығып,жинап-терген адамдар түрлі дертке ұшырап, ажал тырнағына ілігіп жатқандар да бар.
Дегенмен, қалай болғанда да ғарыш к
Категория: Мектеп дәстүрі
«7 мамыр-Отан қорғаушылар күні»
Автор: admin от 21-05-2018, 02:41, посмотрело: 1117
2
«Бекітемін»
Мектеп директоры:--------------
Ж.Мұғалбеков
2.05.2018.ж
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінде
«7 мамыр-Отан қорғаушылар күні» мерекесіне
арналған іс-шаралар жоспары
№ Іс-шаралар атауы
Мерзімі Жауаптылар
1 Мектепте «7 мамыр-Отан қорғаушылар күні «Отан үшін күрес, Ерге тиген үлес» атты мерекесіне арналған іс шаралар жоспарын жасап бекіту 2- 4.05. ДТІЖО
ҚББП
Сынып жетек
2 Мектепте мерекеге арналған мейрам қарсаңында сенбіліктер өткізу, көріктендіру, көгалдандыру, және безендіру мақсатында сенбіліктер жүргізу 4-5.05. ДТІЖО
Сынып жетек
3 Мектепте «7 мамыр - Отан қорғаушылар күні» мерекесіне арналған «Ерлік пен елдіктің иесіндей батырлық пен батылдықтың киесіндей» атты ашық тәрбие сағаттарын өткізу 5.05 Байбаков Е
4 Мектепте салтанатты жиналыстар мен концерттер өткізу, ескерткіш пен мүсінтасқа гүл шоқтарын қоюды ұйымдастыру. «Ерлік елге мұра» атты тәрбие сағаты 5. 05. ҚББП
Тәлімгер
5 Мектепте мереке күндері соғыс және тыл ардагерлері үшін атаулы қайырымдылық іс-шараларын өткізу. Отан қорғаушылар ескерткіштерін жөндеу және қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру 5-8.05. Марденова З
ҚББП
6 Өңірлерде орналасқан әскери бөлімдердің жауынгерлік жарыс озаттарын-әскери қызметшілерді қабылдауды ұйымдастыру 5.05. Кенжеханов Б
Дайындаған: Қ.Маликова
«Бекітемін»
Мектеп директоры:--------------
Ж.Мұғалбеков
4.05.2018.ж
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінде
«7 мамыр-Отан қорғаушылар күні, 9-мамыр-
Ұлы Жеңіс күні» мерекесіне арналған іс-шаралар
жоспары
№ Іс-шаралар атауы
Мерзімі Жауаптылар
1 Мектепте «7 мамыр-Отан қорғаушылар күні 9-мамыр-Ұлы Жеңіс күн» мерекесіне арналған «Отан үшін күрес, Ерге тиген үлес» атты іс шаралар жоспарын жасап бекіту 2- 4.05. ДТІЖО
ҚББП
Сынып жетек
2 Мектепте мерекеге арналған мейрам қарсаңында сенбіліктер өткізу, көріктендіру, көгалдандыру, және безендіру мақсатында сенбіліктер жүргізу 4-5.05. ДТІЖО
Сынып жетек
3 Мектепте «7 мамыр - Отан қорғаушылар күні» тақырыбында көрме, тәрбие сағаттары, дөңгелек үстелдер өткізу мерекесіне арналған «Ерлік пен елдіктің иесіндей батырлық пен батылдықтың киесіндей» атты ашық тәрбие сағаттарын өткізу 5.05
4 Мектепте салтанатты жиналыстар мен концерттер өткізу, ескерткіш пен мүсінтасқа гүл шоқтарын қоюды ұйымдастыру. 5. 05. ҚББП
Тәлімгер
5 Мектепте мереке күндері соғыс және тыл ардагерлері үшін атаулы қайырымдылық іс-шараларын өткізу. Отан қорғаушылар ескерткіштерін жөндеу және қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру 5-8.05. Марденова З
ҚББП
6 Мектепішілік оқушылар арасында спорттық сайыстар ұйымдастыру 5.05. Мейірбеков Х
7 Мектепішілік оқушылар арасында «Автомат шашып, жинау, Саппен жүріп өту» шараларын өткізу 8.05. Кенжеханов Б
Дайындаған: Қ.Маликова
Мектеп директоры:--------------
Ж.Мұғалбеков
2.05.2018.ж
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінде
«7 мамыр-Отан қорғаушылар күні» мерекесіне
арналған іс-шаралар жоспары
№ Іс-шаралар атауы
Мерзімі Жауаптылар
1 Мектепте «7 мамыр-Отан қорғаушылар күні «Отан үшін күрес, Ерге тиген үлес» атты мерекесіне арналған іс шаралар жоспарын жасап бекіту 2- 4.05. ДТІЖО
ҚББП
Сынып жетек
2 Мектепте мерекеге арналған мейрам қарсаңында сенбіліктер өткізу, көріктендіру, көгалдандыру, және безендіру мақсатында сенбіліктер жүргізу 4-5.05. ДТІЖО
Сынып жетек
3 Мектепте «7 мамыр - Отан қорғаушылар күні» мерекесіне арналған «Ерлік пен елдіктің иесіндей батырлық пен батылдықтың киесіндей» атты ашық тәрбие сағаттарын өткізу 5.05 Байбаков Е
4 Мектепте салтанатты жиналыстар мен концерттер өткізу, ескерткіш пен мүсінтасқа гүл шоқтарын қоюды ұйымдастыру. «Ерлік елге мұра» атты тәрбие сағаты 5. 05. ҚББП
Тәлімгер
5 Мектепте мереке күндері соғыс және тыл ардагерлері үшін атаулы қайырымдылық іс-шараларын өткізу. Отан қорғаушылар ескерткіштерін жөндеу және қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру 5-8.05. Марденова З
ҚББП
6 Өңірлерде орналасқан әскери бөлімдердің жауынгерлік жарыс озаттарын-әскери қызметшілерді қабылдауды ұйымдастыру 5.05. Кенжеханов Б
Дайындаған: Қ.Маликова
«Бекітемін»
Мектеп директоры:--------------
Ж.Мұғалбеков
4.05.2018.ж
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінде
«7 мамыр-Отан қорғаушылар күні, 9-мамыр-
Ұлы Жеңіс күні» мерекесіне арналған іс-шаралар
жоспары
№ Іс-шаралар атауы
Мерзімі Жауаптылар
1 Мектепте «7 мамыр-Отан қорғаушылар күні 9-мамыр-Ұлы Жеңіс күн» мерекесіне арналған «Отан үшін күрес, Ерге тиген үлес» атты іс шаралар жоспарын жасап бекіту 2- 4.05. ДТІЖО
ҚББП
Сынып жетек
2 Мектепте мерекеге арналған мейрам қарсаңында сенбіліктер өткізу, көріктендіру, көгалдандыру, және безендіру мақсатында сенбіліктер жүргізу 4-5.05. ДТІЖО
Сынып жетек
3 Мектепте «7 мамыр - Отан қорғаушылар күні» тақырыбында көрме, тәрбие сағаттары, дөңгелек үстелдер өткізу мерекесіне арналған «Ерлік пен елдіктің иесіндей батырлық пен батылдықтың киесіндей» атты ашық тәрбие сағаттарын өткізу 5.05
4 Мектепте салтанатты жиналыстар мен концерттер өткізу, ескерткіш пен мүсінтасқа гүл шоқтарын қоюды ұйымдастыру. 5. 05. ҚББП
Тәлімгер
5 Мектепте мереке күндері соғыс және тыл ардагерлері үшін атаулы қайырымдылық іс-шараларын өткізу. Отан қорғаушылар ескерткіштерін жөндеу және қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру 5-8.05. Марденова З
ҚББП
6 Мектепішілік оқушылар арасында спорттық сайыстар ұйымдастыру 5.05. Мейірбеков Х
7 Мектепішілік оқушылар арасында «Автомат шашып, жинау, Саппен жүріп өту» шараларын өткізу 8.05. Кенжеханов Б
Дайындаған: Қ.Маликова
Категория: Мектеп дәстүрі
Ата - аналар жиналысы
Автор: admin от 21-05-2018, 02:39, посмотрело: 968
1
«Ж. Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінде Халықаралық отбасы күніне арналған «Білімді ұлт-сапалы оқыту мен отбасы құндылығы» жалпыұлттық ата-аналар арасында өткізілген жиналыс
Атамекен а/ә Хаттамасы № 5 «15» мамыр 2018 ж.
Қоғалы ауылы Уақыты:1830
Қатысқандар - 142 Ата-аналар, ұстаздар, жергілікті өкілдік атқарушы органдар, демеушілер, аудандық әдістемелік кабинет әдіскері.
Күн тәртібі:
1. Рухани жаңғыру бағдарламасын іске асыру –тәрбие негізі;
2. 11-сынып оқушыларын қорытынды аттестаттау;
3. Оқу жылының қорытындылары, оқушылардың білім сапасы;
4. Мектептегі қамқоршылық кеңестердің қызметі;
5. Отбасы құндылықтарын насихаттау және отбасы мен мектептің өзара байланысын нығайту;
6. Оқу процесін цифрландыру;
7. Оқулықтарды әзірлеу және 100 үздік оқулықты аудару мәселелері.
Тыңдалды:
1-мәселе бойынша: мектеп директоры Ж. Мұғалбеков жиналысты ашып, Халықаралық отбасы күніне арналған «Білімді ұлт-сапалы оқыту мен отбасы құндылығы» жалпыұлттық ата-аналар арасында өткізілген жиналысты жүргізіп отырды. «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру –тәрбие негізінің мақсаты айқын бағыты белгілі, ол әлемдегі ең дамыған 30елдің қатарына қосылу. Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақсат-міндеттері, басымдылықтары оған жеткізетін жолдар бар. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі тиіс деді.Аудандық білім бөлімінің есепшісі Сапарбаев Айболат және әдіскер Ғалымжан Сапаров жиналысқа қатысып өз пікірлерін білдірді, Ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда, ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға айтып өтті.
2-3 мәселелер бойынша: Мектеп директорының оқу-ісі жөніндегі орынбасары А.Қасымбеков Қорытынды аттестаттауды өткізу мерзімі Министрліктің «Орта білім беру ұйымдарында 2017-2018 оқу жылын аяқтау туралы» бұйрығымен анықталады. 2018 жылдың білім алушылары қорытынды аттестаттауды бес емтихан түрінде, оның ішінде біреуін таңдау бойынша тапсырады. Қорытынды өткізу нысандары:
1) Ана тілі және әдебиетінен (оқыту тілі) эссе нысанында жазбаша емтихан
2) Алгебра және анализ бастамалары бойынша жазбаша емтихан
3) Қазақстан тарихы бойынша ауызша ауызша емтихан
4) Қазақ тілінде оқытатын мектептерде орыс тілінен тестілеу
5) таңдау бойынша пәннен тестілеу өткізіледі. Мектепте оқушылардың білім сапасы 1-11сынып аралығында білім сапасы 53% пайызды құрап отыр. Ал, «Серпін-2050» бағдарламасына ЖОО-лар мен коледждердегі әр мамандық туралы толығырақ танысу үшін www.serpin-2050.kzсайтына кіріп,оқуға болады. Сонымен қатар,сайттағы «Сұрақ-жауап»бөлімінде талапкер көңілінде жүрген бірқатар сұрақтарға жауап берілген:Мемлекеттік мәңгілік ел жастары-индустрияға» атты бағдарламасы туралы негізгі ақпарат:
Аталмыш бағдарлама бойынша жеті облыстағы жоғары оқу орындары (әрі қарай ЖОО)қатысады; Солтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қостанай, Көкшетау, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар. 2017-2018 оқу жылында «Мәңгілік ел» жастары индустрияға жоғарғы оқу орындарына гранттар бөлінеді.
4-мәселе бойынша әлеуметтік педагог З.Марденова Қамқоршылық кеңестің құру ережелерімен таныстырып,оның мақсатымен таныстырды.Жыл бойында өткен «Мектепке жол» «Қамқорлық»айлығы тағы да басқа қайырымдылық шаралары барысында қамқоршылық кеңес мүшелерінің белсене қатысқандығы туралы айтып өтті.
5.мәселе бойынша мектеп психологтарына баланың психологиялық және физиологиялық дамуына, күйсіздік, салдыр-салақтық, селқостық немесе керісінше баланың агрессияшылдығы, құбылмалы мінез-құлқы, жайбарақаттық күйден кенеттен қозуы, нашар зейін қоюына байланысты оқуда проблемалардың болуы, басқа балаларға ойындарға қатысты баланың жоғарғы төбелескіштілігі, агрессияшылдығы мектепте күнделікті тығып қоюы, алдау, өтірік, немесе нашар баға алған кезде өткір эмоциялық әрекет етуі немесе үйге баруға қорқу. Ата-ананың немесе мұғалімдердің тарапынан балаға қатігездікпен қарау жағдайы анықталған жағдайда балаға қатысты қатыгез қарым - қатынас анықталған жағдайда дереу мектеп басшына жедел хабарлау, бір сағаттың ішінде ақпаратты жазбаша нысанада берілу керек.
Балаға қатыгездікпен қарау жағдайы анықталған кезде, баланың өмір сүру жағдайы және тәрбиелеуін зерделеу үшін құқық қорғау, қорғаншылық және қамқоршылық органдарына мектеп басшысы дер кезінде телефон арқылы хабарлау керек.
6. мәселе бойынша информатика пәнінің мұғалімі А.Кенжеева елімізде жүргізіліп жатқан цифрландыру барысында тоқталып, маңыздылығын түсіндірді.
Сөйледі:
Жарыс сөзге шыққандар:
1.Қамқоршылық кеңесінің орынбасарлары:М.Сералиев,Д.Қалдыбеков, кеңес жұмысы барысыназ қамтылған көп балалы қамқорлықтағы оқушылар әлеуметтік көмекпен мүмкідігінше қамтылып жүргендігі туралы атап өтті.
Атамекен а/ә Хаттамасы № 5 «15» мамыр 2018 ж.
Қоғалы ауылы Уақыты:1830
Қатысқандар - 142 Ата-аналар, ұстаздар, жергілікті өкілдік атқарушы органдар, демеушілер, аудандық әдістемелік кабинет әдіскері.
Күн тәртібі:
1. Рухани жаңғыру бағдарламасын іске асыру –тәрбие негізі;
2. 11-сынып оқушыларын қорытынды аттестаттау;
3. Оқу жылының қорытындылары, оқушылардың білім сапасы;
4. Мектептегі қамқоршылық кеңестердің қызметі;
5. Отбасы құндылықтарын насихаттау және отбасы мен мектептің өзара байланысын нығайту;
6. Оқу процесін цифрландыру;
7. Оқулықтарды әзірлеу және 100 үздік оқулықты аудару мәселелері.
Тыңдалды:
1-мәселе бойынша: мектеп директоры Ж. Мұғалбеков жиналысты ашып, Халықаралық отбасы күніне арналған «Білімді ұлт-сапалы оқыту мен отбасы құндылығы» жалпыұлттық ата-аналар арасында өткізілген жиналысты жүргізіп отырды. «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру –тәрбие негізінің мақсаты айқын бағыты белгілі, ол әлемдегі ең дамыған 30елдің қатарына қосылу. Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақсат-міндеттері, басымдылықтары оған жеткізетін жолдар бар. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі тиіс деді.Аудандық білім бөлімінің есепшісі Сапарбаев Айболат және әдіскер Ғалымжан Сапаров жиналысқа қатысып өз пікірлерін білдірді, Ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда, ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға айтып өтті.
2-3 мәселелер бойынша: Мектеп директорының оқу-ісі жөніндегі орынбасары А.Қасымбеков Қорытынды аттестаттауды өткізу мерзімі Министрліктің «Орта білім беру ұйымдарында 2017-2018 оқу жылын аяқтау туралы» бұйрығымен анықталады. 2018 жылдың білім алушылары қорытынды аттестаттауды бес емтихан түрінде, оның ішінде біреуін таңдау бойынша тапсырады. Қорытынды өткізу нысандары:
1) Ана тілі және әдебиетінен (оқыту тілі) эссе нысанында жазбаша емтихан
2) Алгебра және анализ бастамалары бойынша жазбаша емтихан
3) Қазақстан тарихы бойынша ауызша ауызша емтихан
4) Қазақ тілінде оқытатын мектептерде орыс тілінен тестілеу
5) таңдау бойынша пәннен тестілеу өткізіледі. Мектепте оқушылардың білім сапасы 1-11сынып аралығында білім сапасы 53% пайызды құрап отыр. Ал, «Серпін-2050» бағдарламасына ЖОО-лар мен коледждердегі әр мамандық туралы толығырақ танысу үшін www.serpin-2050.kzсайтына кіріп,оқуға болады. Сонымен қатар,сайттағы «Сұрақ-жауап»бөлімінде талапкер көңілінде жүрген бірқатар сұрақтарға жауап берілген:Мемлекеттік мәңгілік ел жастары-индустрияға» атты бағдарламасы туралы негізгі ақпарат:
Аталмыш бағдарлама бойынша жеті облыстағы жоғары оқу орындары (әрі қарай ЖОО)қатысады; Солтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қостанай, Көкшетау, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар. 2017-2018 оқу жылында «Мәңгілік ел» жастары индустрияға жоғарғы оқу орындарына гранттар бөлінеді.
4-мәселе бойынша әлеуметтік педагог З.Марденова Қамқоршылық кеңестің құру ережелерімен таныстырып,оның мақсатымен таныстырды.Жыл бойында өткен «Мектепке жол» «Қамқорлық»айлығы тағы да басқа қайырымдылық шаралары барысында қамқоршылық кеңес мүшелерінің белсене қатысқандығы туралы айтып өтті.
5.мәселе бойынша мектеп психологтарына баланың психологиялық және физиологиялық дамуына, күйсіздік, салдыр-салақтық, селқостық немесе керісінше баланың агрессияшылдығы, құбылмалы мінез-құлқы, жайбарақаттық күйден кенеттен қозуы, нашар зейін қоюына байланысты оқуда проблемалардың болуы, басқа балаларға ойындарға қатысты баланың жоғарғы төбелескіштілігі, агрессияшылдығы мектепте күнделікті тығып қоюы, алдау, өтірік, немесе нашар баға алған кезде өткір эмоциялық әрекет етуі немесе үйге баруға қорқу. Ата-ананың немесе мұғалімдердің тарапынан балаға қатігездікпен қарау жағдайы анықталған жағдайда балаға қатысты қатыгез қарым - қатынас анықталған жағдайда дереу мектеп басшына жедел хабарлау, бір сағаттың ішінде ақпаратты жазбаша нысанада берілу керек.
Балаға қатыгездікпен қарау жағдайы анықталған кезде, баланың өмір сүру жағдайы және тәрбиелеуін зерделеу үшін құқық қорғау, қорғаншылық және қамқоршылық органдарына мектеп басшысы дер кезінде телефон арқылы хабарлау керек.
6. мәселе бойынша информатика пәнінің мұғалімі А.Кенжеева елімізде жүргізіліп жатқан цифрландыру барысында тоқталып, маңыздылығын түсіндірді.
Сөйледі:
Жарыс сөзге шыққандар:
1.Қамқоршылық кеңесінің орынбасарлары:М.Сералиев,Д.Қалдыбеков, кеңес жұмысы барысыназ қамтылған көп балалы қамқорлықтағы оқушылар әлеуметтік көмекпен мүмкідігінше қамтылып жүргендігі туралы атап өтті.
Категория: Мектеп дәстүрі
Тәрбие: «Білім айдары»
Автор: admin от 21-05-2018, 02:37, посмотрело: 850
1
Шығыс№137 Мақтарал ауданының білім бөліміне
12.03.2018.ж. Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінде «Білім айдары» білім саласына қатысты кез келген заңсыз фактілер бойынша жасалынған іс-шаралар туралы
МӘЛІМЕТ
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінде «Білім айдары» білім саласына қатысты кез келген заңсыз фактілер бойынша ұсыныстарды осы айдар мен желідегі мына 87758692121 арқылы қосыла аласыздар.
Мектепте әр бір сынып жетекші ата - аналар жиналысын жасап «Білім айдары» ашылғандығын WhatsApp желісінде қосылғандығын туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Ата –аналарға білім саласына қатысты кез келген заңсыз фактілер бойынша ақпаратты білім жүйесін жақсарту бойынша ұсыныстарды осы айдар бойынша жібере аласыздар. Сіздің белсенділік танытуыңыз білім саласындағы қызмет көрсетудің сапасын арттыру және нәтижесін жақсартудағы үлкен үлес қосатыныңызға сенеміз. «Білім айдары» жадынамасын мектеп алдындағы кіре берісіне және мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының кіре беріс жеріне орналастырып іліп қойылды.
Мектеп директоры: (қолы бар) Ж.Мугалбеков
Орындаған : З.Тлеубаев
12.03.2018.ж. Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінде «Білім айдары» білім саласына қатысты кез келген заңсыз фактілер бойынша жасалынған іс-шаралар туралы
МӘЛІМЕТ
«Ж.Сүлейменов атындағы жалпы орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінде «Білім айдары» білім саласына қатысты кез келген заңсыз фактілер бойынша ұсыныстарды осы айдар мен желідегі мына 87758692121 арқылы қосыла аласыздар.
Мектепте әр бір сынып жетекші ата - аналар жиналысын жасап «Білім айдары» ашылғандығын WhatsApp желісінде қосылғандығын туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Ата –аналарға білім саласына қатысты кез келген заңсыз фактілер бойынша ақпаратты білім жүйесін жақсарту бойынша ұсыныстарды осы айдар бойынша жібере аласыздар. Сіздің белсенділік танытуыңыз білім саласындағы қызмет көрсетудің сапасын арттыру және нәтижесін жақсартудағы үлкен үлес қосатыныңызға сенеміз. «Білім айдары» жадынамасын мектеп алдындағы кіре берісіне және мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының кіре беріс жеріне орналастырып іліп қойылды.
Мектеп директоры: (қолы бар) Ж.Мугалбеков
Орындаған : З.Тлеубаев
Категория: Мектеп дәстүрі
Еңбекқорлық пен еріншектік
Автор: admin от 19-05-2018, 00:52, посмотрело: 960
1
Мерзімі: 12.02.2018ж
Мұғалімі: Қапалова Г
Тақырыбы: Еңбекқорлық пен еріншектік
Мақсаты: Оқушылардың «еңбек» құндылығы туралы түсініктерін кеңейту.
Міндеттері:
- еңбекқор мен еріншек туралы түсінік беру;
- еңбекке қызығушылықтарын арттыру;
- еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Көрнекі құралдар: ақ қағаздар, оқулық, дәптер.
Шаттық шеңбері:
Балалар шеңбер құрып тұрады. «Болайықшы осындай» әнін бәрі бірге айтады.
Жақсы бала еңбекшіл,
Ер азамат болады.
Қиындықты жеңіп кіл,
Құшағы гүл толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досым – ай...
1. Ұйымдастыру кезеңi. Тыныштық сәтi.
Оқу құралдарына назар аудару. 2.Тыныштық сәтi.
«Нұрға бөлену» (5 мин)
Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға болады. Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін.
Елестетіп көріңіз: Күн нұры сіздің төбеңізден өтіп, кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан. Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді. Балғын және таза әсем гүл сіздің әр ойыңызды, әр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жүрегіңіздің қауызын ашты.
Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп күшейе түсуде. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз. Сіздің қолдарыңыз нұрға бөленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер істейді және баршаға көмектеседі. Нұр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат құралына айналды.
Одан әрі нұр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты және жақсы, ізгі сөздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сөз бен әсем әуенді ғана естиді. Нұр көздерімізге де жетті, көзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен жақсылықты ғана көреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бөленіп, басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді.
Нұр бірте-бірте қарқын және шұғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нұрды уақытша түсініспей, ренжісіп жүрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың да жүрегі нұрға толсын.
Осы нұр бүкіл әлемге: барлық адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның барлық түпкір-түпкіріне нұр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нұрлымын... Нұр менің ішімде... Мен Нұрмын».
Осындай Нұр, Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...
Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.
Жаймен көзіңізі ашуға болады.
Рахмет.
Үй тапсырмасын пысықтау:
Әңгімелесу
Оқушылардың еңбекқорлық пен еріншектік туралы түсініктерін білу мақсатында әңгімелесу сұрақтары:
- Еңбектену адамға не үшін қажет?
- Еңбекқорлық адамды тағы қандай қасиеттерге баулиды?
- Өзіңді еңбекқормын деп санайсың ба?
Түйіндеу
Еңбекқор адам айналасына да сыйлы, беделді болады. Еңбекқорлық адамды шыдамдылыққа, табандылыққа, ұқыптылыққа, мақсат қоюға, адамдармен дұрыс қарым - қатынас жасай білуге және шығармашылыққа жетелейді.
Мәтінмен жұмыс
В. А. Сухомлинскийдің «Еңбексүйгіш пен Еріншек» ертегісін оқып беру. Балалардың түсініктерін байқау үшін сұрақтар қою:
- Еңбексүйгіш пен еріншектің әрекеттерін салыстырып, ерекшеліктерін айтып беріңдер.
- «Нағыз адамның өткен жылдары өшпейді» дегенді қалай түсінесіңдер?
- Еңбексүйгіштің бойындағы жақсы қасиеттерді атап беріңдер?
Балалардың жауаптарын мұғалім түйіндейді:
- Еңбекті сүйетін адам көп еңбектенеді. Өз еңбегінің арқасында ұрпағына, халқына мұра қалдырады. Ал еріншек жалқаулығының нәтижесіңде өз күнін әрең көреді.
Тапсырма
Берілген кестеге еріншек пен еңбекқорға тән белгілерді бөліп жазыңдар.
Сергіту сәті
Қырға шықсаң өрлеп, (Қолдарын кезек – кезек жоғары көтереді)
Мұның аты – Еңбек. (Екі қолын жаяды)
Кесте тіксең, зерлеп, (Оң қолын ине ұстап, тіккен қимылды көрсетеді)
Мұның аты – Еңбек. (Екі қолын жаяды)
Сабағыңды жөндеп (Жанындағы көршісіне қарап сол қолын жаяды)
Әзірленсең – Еңбек. (Екі қолын жаяды)
Қиындықтың бәрін (Құшағын ашады)
Еңбек қана жеңбек. (Екі қолын жаяды.)
Тапсырма. Топпен жұмыс
1.«Адал еңбек» дегенді қалай түсінесіңдер?
2.«Еңбектің жемісі» дегенді қалай түсінесіңдер?
3.«Өз еңбегіңнің жемісі неліктен тәтті?» дегенді қалай түсінесіңдер?
Түйіндеу
Адал еңбек адамды табысқа, бақытқа, қуанышқа жеткізеді.
Адам еңбектің дәмін өзі тер төккенде ғана жақсы сезінеді.
Жасаған еңбегің еш кетпей, пайдалы болғаны өзіңе ғана емес, айналаңдағы адамдарға да, қоғамға да пайдалы, жемісті болады.
Адал еңбектің нәтижесі адамды қуанышқа бөлейді. Адам өз мақсатына ерінбей еңбек еткенде ғана қол жеткізе алады.
Дәйексөз
«Еңбек – қуаныш, жалқаулық - айырылмас азап»
Абай.
Адам, ең бастысы, еңбектенуге, яғни адам бір іске күш – қуатын, ақыл - ойын жұмсауға ерінбеуі керек. Өйткені жалқаулық, еріншектік адамның өзін және өмірін тоздырады. Ал ерінбей еңбек етсең, мақсатыңа, арманыңа жетесің. Арманың орындалса, өзіңді бақытты санайсың.
Еңбектің пайдасы:
тәрбиелейді,
жігерлендіреді,
күш береді,
қуантады,
бақытты етеді,
өмір сүруге үйретеді,
үнемшіл болуға үйретеді,
ширатады,
шынықтырады.
Жаңа ақпарат
Адам ерінбей еңбек ету арқылы қуанышқа, шаттыққа бөлінеді.
Еңбексүйгіштік, еңбекқорлық және еңбекті бағалай білген адам өмірде құрметке бөленеді.
Қорытындылау
Сабақтың соңғы тыныштық сәті
Баяу әуен қою.
- Көзімізді жұмып, еркін жайғасайық! Енді бүгінгі өткен сабағымыздан нені түсіндік, қанадай жақсы нәрселерді үйрендік, өзімізге нені алдық, сол жөнінде ойланайық. Мен осынау әсемде көрікті әлемді сүйемін. Егер барлық жасаған әрекетіміз дұрыс болса, біздің жан дүниемізде жан тыныштығы орнайды. Тыныштық, ол - жүрегіңді тыңдау. Осының барлығын жүрегімізге салып, көкейімізге түйіп алайық. Жайлап көздеріңізді ашуға болады.
Адам бойындағы ең бір жағымсыз қылық – еріншектік, ондай адамның іске мойны жар бермейді. Осыған байланысты Абай атамыз 38 – қарасөзінде «Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Сонан қашпақ керек. Әуелі – надандық, екінші - еріншектік, үшінші – залымдық – деген екен.
Жүректен жүрекке
Балалар шеңбер құрып тұрады. Бір – біріне жақсылық тілеп, ізгі тілек айтады.
Тексерілді:Кері қайту
Берілген кестеге еріншек пен еңбекқорға тән белгілерді жазыңдар
еріншек еңбекқор
«Еңбектің жемісі» дегенді қалай түсінесіңдер?
«Өз еңбегіңнің жемісі неліктен тәтті» дегенді қалай түсінесіңдер?
Мұғалімі: Қапалова Г
Тақырыбы: Еңбекқорлық пен еріншектік
Мақсаты: Оқушылардың «еңбек» құндылығы туралы түсініктерін кеңейту.
Міндеттері:
- еңбекқор мен еріншек туралы түсінік беру;
- еңбекке қызығушылықтарын арттыру;
- еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Көрнекі құралдар: ақ қағаздар, оқулық, дәптер.
Шаттық шеңбері:
Балалар шеңбер құрып тұрады. «Болайықшы осындай» әнін бәрі бірге айтады.
Жақсы бала еңбекшіл,
Ер азамат болады.
Қиындықты жеңіп кіл,
Құшағы гүл толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досым – ай...
1. Ұйымдастыру кезеңi. Тыныштық сәтi.
Оқу құралдарына назар аудару. 2.Тыныштық сәтi.
«Нұрға бөлену» (5 мин)
Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға болады. Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін.
Елестетіп көріңіз: Күн нұры сіздің төбеңізден өтіп, кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан. Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді. Балғын және таза әсем гүл сіздің әр ойыңызды, әр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жүрегіңіздің қауызын ашты.
Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп күшейе түсуде. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз. Сіздің қолдарыңыз нұрға бөленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер істейді және баршаға көмектеседі. Нұр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат құралына айналды.
Одан әрі нұр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты және жақсы, ізгі сөздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сөз бен әсем әуенді ғана естиді. Нұр көздерімізге де жетті, көзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен жақсылықты ғана көреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бөленіп, басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді.
Нұр бірте-бірте қарқын және шұғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нұрды уақытша түсініспей, ренжісіп жүрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың да жүрегі нұрға толсын.
Осы нұр бүкіл әлемге: барлық адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның барлық түпкір-түпкіріне нұр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нұрлымын... Нұр менің ішімде... Мен Нұрмын».
Осындай Нұр, Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...
Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.
Жаймен көзіңізі ашуға болады.
Рахмет.
Үй тапсырмасын пысықтау:
Әңгімелесу
Оқушылардың еңбекқорлық пен еріншектік туралы түсініктерін білу мақсатында әңгімелесу сұрақтары:
- Еңбектену адамға не үшін қажет?
- Еңбекқорлық адамды тағы қандай қасиеттерге баулиды?
- Өзіңді еңбекқормын деп санайсың ба?
Түйіндеу
Еңбекқор адам айналасына да сыйлы, беделді болады. Еңбекқорлық адамды шыдамдылыққа, табандылыққа, ұқыптылыққа, мақсат қоюға, адамдармен дұрыс қарым - қатынас жасай білуге және шығармашылыққа жетелейді.
Мәтінмен жұмыс
В. А. Сухомлинскийдің «Еңбексүйгіш пен Еріншек» ертегісін оқып беру. Балалардың түсініктерін байқау үшін сұрақтар қою:
- Еңбексүйгіш пен еріншектің әрекеттерін салыстырып, ерекшеліктерін айтып беріңдер.
- «Нағыз адамның өткен жылдары өшпейді» дегенді қалай түсінесіңдер?
- Еңбексүйгіштің бойындағы жақсы қасиеттерді атап беріңдер?
Балалардың жауаптарын мұғалім түйіндейді:
- Еңбекті сүйетін адам көп еңбектенеді. Өз еңбегінің арқасында ұрпағына, халқына мұра қалдырады. Ал еріншек жалқаулығының нәтижесіңде өз күнін әрең көреді.
Тапсырма
Берілген кестеге еріншек пен еңбекқорға тән белгілерді бөліп жазыңдар.
Сергіту сәті
Қырға шықсаң өрлеп, (Қолдарын кезек – кезек жоғары көтереді)
Мұның аты – Еңбек. (Екі қолын жаяды)
Кесте тіксең, зерлеп, (Оң қолын ине ұстап, тіккен қимылды көрсетеді)
Мұның аты – Еңбек. (Екі қолын жаяды)
Сабағыңды жөндеп (Жанындағы көршісіне қарап сол қолын жаяды)
Әзірленсең – Еңбек. (Екі қолын жаяды)
Қиындықтың бәрін (Құшағын ашады)
Еңбек қана жеңбек. (Екі қолын жаяды.)
Тапсырма. Топпен жұмыс
1.«Адал еңбек» дегенді қалай түсінесіңдер?
2.«Еңбектің жемісі» дегенді қалай түсінесіңдер?
3.«Өз еңбегіңнің жемісі неліктен тәтті?» дегенді қалай түсінесіңдер?
Түйіндеу
Адал еңбек адамды табысқа, бақытқа, қуанышқа жеткізеді.
Адам еңбектің дәмін өзі тер төккенде ғана жақсы сезінеді.
Жасаған еңбегің еш кетпей, пайдалы болғаны өзіңе ғана емес, айналаңдағы адамдарға да, қоғамға да пайдалы, жемісті болады.
Адал еңбектің нәтижесі адамды қуанышқа бөлейді. Адам өз мақсатына ерінбей еңбек еткенде ғана қол жеткізе алады.
Дәйексөз
«Еңбек – қуаныш, жалқаулық - айырылмас азап»
Абай.
Адам, ең бастысы, еңбектенуге, яғни адам бір іске күш – қуатын, ақыл - ойын жұмсауға ерінбеуі керек. Өйткені жалқаулық, еріншектік адамның өзін және өмірін тоздырады. Ал ерінбей еңбек етсең, мақсатыңа, арманыңа жетесің. Арманың орындалса, өзіңді бақытты санайсың.
Еңбектің пайдасы:
тәрбиелейді,
жігерлендіреді,
күш береді,
қуантады,
бақытты етеді,
өмір сүруге үйретеді,
үнемшіл болуға үйретеді,
ширатады,
шынықтырады.
Жаңа ақпарат
Адам ерінбей еңбек ету арқылы қуанышқа, шаттыққа бөлінеді.
Еңбексүйгіштік, еңбекқорлық және еңбекті бағалай білген адам өмірде құрметке бөленеді.
Қорытындылау
Сабақтың соңғы тыныштық сәті
Баяу әуен қою.
- Көзімізді жұмып, еркін жайғасайық! Енді бүгінгі өткен сабағымыздан нені түсіндік, қанадай жақсы нәрселерді үйрендік, өзімізге нені алдық, сол жөнінде ойланайық. Мен осынау әсемде көрікті әлемді сүйемін. Егер барлық жасаған әрекетіміз дұрыс болса, біздің жан дүниемізде жан тыныштығы орнайды. Тыныштық, ол - жүрегіңді тыңдау. Осының барлығын жүрегімізге салып, көкейімізге түйіп алайық. Жайлап көздеріңізді ашуға болады.
Адам бойындағы ең бір жағымсыз қылық – еріншектік, ондай адамның іске мойны жар бермейді. Осыған байланысты Абай атамыз 38 – қарасөзінде «Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Сонан қашпақ керек. Әуелі – надандық, екінші - еріншектік, үшінші – залымдық – деген екен.
Жүректен жүрекке
Балалар шеңбер құрып тұрады. Бір – біріне жақсылық тілеп, ізгі тілек айтады.
Тексерілді:Кері қайту
Берілген кестеге еріншек пен еңбекқорға тән белгілерді жазыңдар
еріншек еңбекқор
«Еңбектің жемісі» дегенді қалай түсінесіңдер?
«Өз еңбегіңнің жемісі неліктен тәтті» дегенді қалай түсінесіңдер?
Категория: Мектеп дәстүрі
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып зейіні мен жадысын жақсарту
Автор: admin от 19-05-2018, 00:50, посмотрело: 828
1
Мерзімі: Тұрлыбекова Жамила Мейрамбековна Коучинг
Сабақ тақырыбы Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып зейіні мен жадысын жақсарту
Жалпы мақсаты: Оқытуда жас ерекшеліктеріне сәйкес зейін мен жадыны жақсартудың маңыздылығын анықтайды, тиімді әдіс-тәсілдерді сипаттайды.
Оқу нәтижесі: Зейін мен жадыны жақсартудың басқа жолдарын айтады.
Зейін мен жадыны ажыратады.
Түйінді идеялар: Жас ерекшеліктеріне сәйкес зейін мен жадыны анықтайды.
Өткеніңді еске алсаң,
Өскеніңнің белгісі.
Өткеніңді ұмытсаң,
Өшкеніңнің белгісі
Сабақта қолданатын материалдар: Слайд, маркер, түрлі – түсті стикерлер, суреттер, бояу құралдары, А4 қағаздары, интерактивті тақта.
Оқыту әдістер: Жаңа әдістер, жеке жұмыс, жұптық жұмыс, топтық жұмыс, АКТ, СТО, оқыту үшін бағалау, диалогтік оқыту,оқытуды басқару және көшбасышылық.
Тапсырмалар: Сұрақтарға жауап беру, үлестірмелі материалдарды орындау, постер қорғау.
Ұйымдастыру:
Мұғалімдерге психологиялық ахуал туғызу
«Тазару» жаттығуы
5 минут
Топқа бөлу
3 минут
2 минут
Ой қозғау.
Қызығушылығын ояту.
5 минут
Бейнекөрсетілім
8 минут
1 - тапсырма
Топтық жұмыс.
«Галерея» әдісі
20 минут
2 - тапсырма
«Айырмашылықты тап»
5 минут
Сергіту сәті
«Бұзық телефон»
7 минут
"Жадыны дамытуға арналған пасьянс"
15 минут
Қорытынды
Рефлексия Коучтың іс-әрекеті
Мұғалімнің іс-әрекеті Уақыт
Коучинг сабақтың қатысушылырымен сәлемдесу.
Терең дем алып , демді барынша қайта шығарыңыз . Денеңізді босатыңыз . Өзіңізге былай деңіз : Мен өмір сүруіме кедергі келтіретін барлық өкпе , реніштен тазарғым келеді . Мен барлық қысымнан осылайша босаймын . Барлық ескі реніш , өкпелерден құтылғым келеді . Мен жанға рахат жайбарақаттылықты сезінемін . Мен өз қалпымдамын . Өз өмірімнің ағынымен барамын Барлық өкпені ұмыттым , кештім .
Қазіргі уақыттағы эмоционалдық көңіл күйлеріне байланысты алдарындағы смайликті таңдау. Сабақтың соңында осы смайликтарды қайта таңдату.
Капитан, капитан, палуба, суда 1,2,3,4, адам арқылы топқа бөлемін.
Сабақтың мақсаты мен нәтижесін таныстыру.
Презентация «Бас миының қыртысы»
1. «Жады дегенді қалай түсінесіз?»
2.Зейін мен жадының қандай айырмашылықтары бар?
3. Біз зейін қойып тыңдамасақ ақпаратты қаншалықты есте сақтай аламыз?
2. «Есте сақтау қабілетін оңай әрі тез жақсарту үшін не істеу керек?»
Слайдтан сурет көрсетіп, сұрақ қоямын:
Мына суретке мұқият қарап алыңыздар, содан соң өз ассоциацияларыңызда қағазға түсіріңіздер.
(әр мұғалімінің суретті түрліше қабылдауы – танымының түрлі деңгейін көрсетеді)
Бейнекөрсетілім көрсетіп,ұстаздарға сабаққа қатысты сауалдарын ұсындым.
Бейнекөрсетілімнен не ой түйдіңіз?
І топ: 10 жасар баланың танымымен
қабылдаңыз
ІІ топ: 20 жасар жігіттің танымымен қабылдаңыз
ІІІ топ: 5-6 жасар баланың танымымен қабылдаңыз.
Енді бір сәт тақтаға назар аударайық. Осы интерактивті тақтадан көріп отырған суреттерден сіздер қандай айырмашылық көріп отырсыздар. Мұғалімдер суретке зейін аудара отырып айрмашылықтарын табады.
Біздің мектеп ұжымындағы әйел қауымын аудандық кәсіподақ комитеті 7 — наурыз 2017 жылы сағат 13:00 – де облыстық мәдениет сарайында өтетін 8 – наурыз халықаралық әйелдер күніне орай МУЗарт тобының концерттік кешіне шақырады.
Есте сақтау қабілеттерді дамытудың тағы қандай әдістерді білесіз?
Келесі біздің жаттығуымыз зейін мен жады туралы ақпаратты оқып танысамыз.Оқылу уақыты 2 минут. Ақпаратты есте сақтауға 2 мин уақыт береміз.
1. Ал енді кім айтып береді зейінді қалай дамытамыз?
2. Эпизодтық жадыға не жатады.?
Естеріңізге сақтай алдыңыздар ма?
Көп ұпай жинаған топқа жұлдыз беріледі 2 мин кейін мұғалімдер есте сақтаған нысандарды көбірек айтуларына қарай ұпай жинайды
Қызықты мәліметтер «Сен білесіңбе?»
Бүгінгі сабақ барысында біз қандай
іс - әрекеттер жасадық?
«ТВ шоу» әдісі
«Бес саусақ» арқылы музыка ырғағымен бағалайды: бас бармаққа – ұнағаныңызды, сұқ саусаққа – неге жеткендігіңізді, ортан терекке – нені үйренгіңіз келетінін, шылдыр шүмекке – сіз үшін жаңалық, кішкентай бөбекке – қосарыңызды мына А4 қағазға қолыңызды салып, әр саусаққа жоғарыда аталған бойынша бүгінгі коучингке баға берулеріңізді сұраймыз.
Сабақтың соңында смайликтарды қайта таңдату.
Мұғалімдердің арасында қарым – қатынас нығаяды. Жағымсыз көңіл – күйден арылады.
Мұғалімдер топқа бөлінеді.
Сабақтың мақсатымен танысады.
Слайдтан көрсетіледі.
Мұғалімдер өз ойларын айтады.Тақырыпты топтық талқылауға салады
Бейнекөрсетілім көреді.
Топтар «түйінді идея» постер дайындайды. Идеяны топтағы 1 адам қорғайды.
Бағалаушылар топ идеясын қорғаушыларды бағалайды.
Мұғалімдер суретке қарап отырып айырмашылықтарын табады.
Сергіту сәтіне ұйымшылдықпен қатысу.
(1 топтан 2 адам шығады)
Бағалаушылар топ идеясын қорғаушыларды бағалайды.
Бес саусақ әдісі арқылы өз ойларын жазады.
Сабақ тақырыбы Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып зейіні мен жадысын жақсарту
Жалпы мақсаты: Оқытуда жас ерекшеліктеріне сәйкес зейін мен жадыны жақсартудың маңыздылығын анықтайды, тиімді әдіс-тәсілдерді сипаттайды.
Оқу нәтижесі: Зейін мен жадыны жақсартудың басқа жолдарын айтады.
Зейін мен жадыны ажыратады.
Түйінді идеялар: Жас ерекшеліктеріне сәйкес зейін мен жадыны анықтайды.
Өткеніңді еске алсаң,
Өскеніңнің белгісі.
Өткеніңді ұмытсаң,
Өшкеніңнің белгісі
Сабақта қолданатын материалдар: Слайд, маркер, түрлі – түсті стикерлер, суреттер, бояу құралдары, А4 қағаздары, интерактивті тақта.
Оқыту әдістер: Жаңа әдістер, жеке жұмыс, жұптық жұмыс, топтық жұмыс, АКТ, СТО, оқыту үшін бағалау, диалогтік оқыту,оқытуды басқару және көшбасышылық.
Тапсырмалар: Сұрақтарға жауап беру, үлестірмелі материалдарды орындау, постер қорғау.
Ұйымдастыру:
Мұғалімдерге психологиялық ахуал туғызу
«Тазару» жаттығуы
5 минут
Топқа бөлу
3 минут
2 минут
Ой қозғау.
Қызығушылығын ояту.
5 минут
Бейнекөрсетілім
8 минут
1 - тапсырма
Топтық жұмыс.
«Галерея» әдісі
20 минут
2 - тапсырма
«Айырмашылықты тап»
5 минут
Сергіту сәті
«Бұзық телефон»
7 минут
"Жадыны дамытуға арналған пасьянс"
15 минут
Қорытынды
Рефлексия Коучтың іс-әрекеті
Мұғалімнің іс-әрекеті Уақыт
Коучинг сабақтың қатысушылырымен сәлемдесу.
Терең дем алып , демді барынша қайта шығарыңыз . Денеңізді босатыңыз . Өзіңізге былай деңіз : Мен өмір сүруіме кедергі келтіретін барлық өкпе , реніштен тазарғым келеді . Мен барлық қысымнан осылайша босаймын . Барлық ескі реніш , өкпелерден құтылғым келеді . Мен жанға рахат жайбарақаттылықты сезінемін . Мен өз қалпымдамын . Өз өмірімнің ағынымен барамын Барлық өкпені ұмыттым , кештім .
Қазіргі уақыттағы эмоционалдық көңіл күйлеріне байланысты алдарындағы смайликті таңдау. Сабақтың соңында осы смайликтарды қайта таңдату.
Капитан, капитан, палуба, суда 1,2,3,4, адам арқылы топқа бөлемін.
Сабақтың мақсаты мен нәтижесін таныстыру.
Презентация «Бас миының қыртысы»
1. «Жады дегенді қалай түсінесіз?»
2.Зейін мен жадының қандай айырмашылықтары бар?
3. Біз зейін қойып тыңдамасақ ақпаратты қаншалықты есте сақтай аламыз?
2. «Есте сақтау қабілетін оңай әрі тез жақсарту үшін не істеу керек?»
Слайдтан сурет көрсетіп, сұрақ қоямын:
Мына суретке мұқият қарап алыңыздар, содан соң өз ассоциацияларыңызда қағазға түсіріңіздер.
(әр мұғалімінің суретті түрліше қабылдауы – танымының түрлі деңгейін көрсетеді)
Бейнекөрсетілім көрсетіп,ұстаздарға сабаққа қатысты сауалдарын ұсындым.
Бейнекөрсетілімнен не ой түйдіңіз?
І топ: 10 жасар баланың танымымен
қабылдаңыз
ІІ топ: 20 жасар жігіттің танымымен қабылдаңыз
ІІІ топ: 5-6 жасар баланың танымымен қабылдаңыз.
Енді бір сәт тақтаға назар аударайық. Осы интерактивті тақтадан көріп отырған суреттерден сіздер қандай айырмашылық көріп отырсыздар. Мұғалімдер суретке зейін аудара отырып айрмашылықтарын табады.
Біздің мектеп ұжымындағы әйел қауымын аудандық кәсіподақ комитеті 7 — наурыз 2017 жылы сағат 13:00 – де облыстық мәдениет сарайында өтетін 8 – наурыз халықаралық әйелдер күніне орай МУЗарт тобының концерттік кешіне шақырады.
Есте сақтау қабілеттерді дамытудың тағы қандай әдістерді білесіз?
Келесі біздің жаттығуымыз зейін мен жады туралы ақпаратты оқып танысамыз.Оқылу уақыты 2 минут. Ақпаратты есте сақтауға 2 мин уақыт береміз.
1. Ал енді кім айтып береді зейінді қалай дамытамыз?
2. Эпизодтық жадыға не жатады.?
Естеріңізге сақтай алдыңыздар ма?
Көп ұпай жинаған топқа жұлдыз беріледі 2 мин кейін мұғалімдер есте сақтаған нысандарды көбірек айтуларына қарай ұпай жинайды
Қызықты мәліметтер «Сен білесіңбе?»
Бүгінгі сабақ барысында біз қандай
іс - әрекеттер жасадық?
«ТВ шоу» әдісі
«Бес саусақ» арқылы музыка ырғағымен бағалайды: бас бармаққа – ұнағаныңызды, сұқ саусаққа – неге жеткендігіңізді, ортан терекке – нені үйренгіңіз келетінін, шылдыр шүмекке – сіз үшін жаңалық, кішкентай бөбекке – қосарыңызды мына А4 қағазға қолыңызды салып, әр саусаққа жоғарыда аталған бойынша бүгінгі коучингке баға берулеріңізді сұраймыз.
Сабақтың соңында смайликтарды қайта таңдату.
Мұғалімдердің арасында қарым – қатынас нығаяды. Жағымсыз көңіл – күйден арылады.
Мұғалімдер топқа бөлінеді.
Сабақтың мақсатымен танысады.
Слайдтан көрсетіледі.
Мұғалімдер өз ойларын айтады.Тақырыпты топтық талқылауға салады
Бейнекөрсетілім көреді.
Топтар «түйінді идея» постер дайындайды. Идеяны топтағы 1 адам қорғайды.
Бағалаушылар топ идеясын қорғаушыларды бағалайды.
Мұғалімдер суретке қарап отырып айырмашылықтарын табады.
Сергіту сәтіне ұйымшылдықпен қатысу.
(1 топтан 2 адам шығады)
Бағалаушылар топ идеясын қорғаушыларды бағалайды.
Бес саусақ әдісі арқылы өз ойларын жазады.
Категория: Мектеп дәстүрі
Назад
Вперед
ДИРЕКТОР БЛОГЫ
Опрос
Популярные новости
Архив новостей
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жаңалықтары
XML error in File: http://news.yandex.ru/index.rss
XML error: Extra content at the end of the document
at line 1
